a being out of one's senses

āmentĭa, ae, f. [amens], the being out of one's senses, beside one's self, madness, insanity.

Lit.:

animi adfectionem lumine mentis carentem nominaverunt amentiam eandemque dementiam,

Cic. Tusc. 3, 5, 10: Di monerint meliora atque amentiam averruncassint tuam, Pac. ap. Varr. L. L. 7, § 102 Müll., and in Paul. ex Fest. p. 373 Müll. (Trag. Rel. p. 90 Rib.): heu cor ira fervit caecum, amentiā rapior ferorque, Att. ap. Non. 503, 7 (Trag. Rel. p. 194 Rib.):

Quor meam senectutem hujus sollicito amentiā,

Ter. And. 5, 3, 16:

Quae istast pravitas, Quaeve amentiast...?

id. Heaut. 5, 2, 21; id. Hec. 4, 4, 50 (not elsewhere in Ter.):

flagrare cupiditate atque amentiā,

Cic. Verr. 2, 4, 34:

amentiā atque audaciā praeditus,

id. ib. 2, 2, 42; Ov. M. 5, 511:

tanta vis amentiae verius quam amoris mentem turbaverat,

Liv. 3, 47; 23, 9:

Percutiat te Dominus amentiā,

Vulg. Deut. 28, 28; ib. Zach. 12, 4.—

Meton.

Folly, stupidity (cf. amens, II.):

si quem amentia verset,

Hor. S. 2, 3, 249.—

Malice, malignity (eccl. Lat.):

propter multitudinem amentiae (tuae),

Vulg. Os. 9, 7.

dēmĭnūtĭo, ōnis, f. [deminuo], a diminution, decrease, lessening, abatement [p. 542] (good prose).

Lit.:

accretio et deminutio luminis,

Cic. Tusc. 1, 28:

civium,

id. Cat. 3, 10, 24:

vectigalium,

id. Agr. 1, 7, 21:

de bonis privatorum,

id. Off. 2, 21, 73; cf.: tanta de imperio, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:

multari imperatorem deminutione provinciae,

i. e. by shortening his term of command, Cic. Prov. Cons. 15 fin. —

Trop.

In gen.:

alicujus libertatis,

Cic. Agr. 2, 7: muliebre fastigium in deminutionem sui accipiens (sui, i. e. his own dignity), Tac. A. 1, 14: mentis, a being out of one's senses (shortly before, alienata mens), Suet. Aug. 99 fin.:

honor aut deminutio,

i. e. dishonor, Plin. 34, 13, 38, § 137.—

Esp. (legal t. t.), the right of alienation of one's estate:

uti Feceniae Hispalae datio deminutio esset,

Liv. 39, 19, 5 (Weissenb. ad loc.).—

Public. t. t.: capitis deminutio, the loss or forfeiture of civil rights, Caes. B. C. 2, 32, 9; Gai. Inst. 1, 160 sq.; Dig. 28, 3, 6, § 6; 25, 3, 7, § 1; Ulp. Reg. 10, 3; cf. Dig. 38, 17, 1: Poste Gai. p. 108;

Sandars,

Just. Inst. Introd. 40 sq.; v. Caput, III. 1. b. —

In grammat. lang., a diminutive form, Quint. 1, 6, 6; cf. ib. 4; Charis. p. 73 P.; 128 P. et saep.

ăb, ā, abs, prep. with abl. This IndoEuropean particle (Sanscr. apa or ava, Etr. av, Gr. upo, Goth. af, Old Germ. aba, New Germ. ab, Engl. of, off) has in Latin the following forms: ap, af, ab (av), au-, a, a; aps, abs, as-. The existence of the oldest form, ap, is proved by the oldest and best MSS. analogous to the prep. apud, the Sanscr. api, and Gr. epi, and by the weakened form af, which, by the rule of historical grammar and the nature of the Latin letter f, can be derived only from ap, not from ab. The form af, weakened from ap, also very soon became obsolete. There are but five examples of it in inscriptions, at the end of the sixth and in the course of the seventh century B. C., viz.:

AF VOBEIS,

Inscr. Orell. 3114;

AF MVRO,

ib. 6601;

AF CAPVA,

ib. 3308;

AF SOLO,

ib. 589;

AF LYCO,

ib. 3036 ( afuolunt =avolant, Paul. ex Fest. p. 26 Mull., is only a conjecture). In the time of Cicero this form was regarded as archaic, and only here and there used in account-books; v. Cic. Or. 47, 158 (where the correct reading is af, not abs or ab), and cf. Ritschl, Monum. Epigr. p. 7 sq.—The second form of this preposition, changed from ap, was ab, which has become the principal form and the one most generally used through all periods—and indeed the only oue used before all vowels and h; here and there also before some consonants, particularly l, n, r, and s; rarely before c, j, d, t; and almost never before the labials p, b, f, v, or before m, such examples as ab Massiliensibus, Caes. B. C. 1, 35, being of the most rare occurrence.—By changing the b of ab through v into u, the form au originated, which was in use only in the two compounds aufero and aufugio for abfero, ab-fugio; aufuisse for afuisse, in Cod. Medic. of Tac. A. 12, 17, is altogether unusual. Finally, by dropping the b of ab, and lengthening the a, ab was changed into a, which form, together with ab, predominated through all periods of the Latin language, and took its place before all consonants in the later years of Cicero, and after him almoet exclusively.—By dropping the b without lengthening the a, ab occurs in the form a- in the two compounds a-bio and a-perio, q. v.—On the other hand, instead of reducing ap to a and a, a strengthened collateral form, aps, was made by adding to ap the letter s (also used in particles, as in ex, mox, vix). From the first, aps was used only before the letters c, q, t, and was very soon changed into abs (as ap into ab):

abs chorago,

Plaut. Pers. 1, 3, 79 (159 Ritschl):

abs quivis,

Ter. Ad. 2, 3, 1:

abs terra,

Cato, R. R. 51;

and in compounds: aps-cessero,

Plaut. Trin. 3, 1, 24 (625 R.); id. ib. 3, 2, 84 (710 R): abs-condo, abs-que, abs-tineo, etc. The use of abs was confined almost exclusively to the combination abs te during the whole ante-classic period, and with Cicero till about the year 700 A. U. C. (=B. C. 54). After that time Cicero evidently hesitates between abs te and a te, but during the last five or six years of his life a te became predominant in all his writings, even in his letters; consequently abs te appears but rarely in later authors, as in Liv. 10, 19, 8; 26, 15, 12;

and who, perhaps, also used abs conscendentibus,

id. 28, 37, 2; v. Drakenb. ad. h. l. (Weissenb. ab).—Finally abs, in consequence of the following p, lost its b, and became ds- in the three compounds aspello, as-porto, and as-pernor (for asspernor); v. these words.—The late Lat. verb abbrevio may stand for adbrevio, the d of ad being assimilated to the following b.The fundamental signification of ab is departure from some fixed point (opp. to ad. which denotes motion to a point).

In space, and,

Fig., in time and other relations, in which the idea of departure from some point, as from source and origin, is included; Engl. from, away from, out of; down from; since, after; by, at, in, on, etc.

Lit., in space: ab classe ad urbem tendunt, Att. ap. Non. 495, 22 (Trag. Rel. p. 177 Rib.):

Caesar maturat ab urbe proficisci,

Caes. B. G. 1, 7:

fuga ab urbe turpissima,

Cic. Att. 7, 21:

ducite ab urbe domum, ducite Daphnim,

Verg. E. 8, 68. Cicero himself gives the difference between ab and ex thus: si qui mihi praesto fuerit cum armatis hominibus extra meum fundum et me introire prohibuerit, non ex eo, sed ab ( from, away from) eo loco me dejecerit....Unde dejecti Galli? A Capitolio. Unde, qui cum Graccho fucrunt? Ex Capitolio, etc., Cic. Caecin. 30, 87; cf. Diom. p. 408 P., and a similar distinction between ad and in under ad.—Ellipt.: Diogenes Alexandro roganti, ut diceret, si quid opus esset: Nunc quidem paululum, inquit, a sole, a little out of the sun, Cic. Tusc. 5, 32, 92. —Often joined with usque:

illam (mulierem) usque a mari supero Romam proficisci,

all the way from, Cic. Clu. 68, 192; v. usque, I.—And with ad, to denote the space passed over: siderum genus ab ortu ad occasum commeant, from... to, Cic. N. D. 2, 19 init.; cf. ab... in:

venti a laevo latere in dextrum, ut sol, ambiunt,

Plin. 2, 47, 48, § 128.

Sometimes with names of cities and small islands, or with domus (instead of the usual abl.), partie., in militnry and nautieal language, to denote the marching of soldiers, the setting out of a flcet, or the departure of the inhabitants from some place:

oppidum ab Aenea fugiente a Troja conditum,

Cic. Verr. 2, 4, 33:

quemadmodum (Caesar) a Gergovia discederet,

Caes. B. G. 7, 43 fin.; so id. ib. 7, 80 fin.; Sall. J. 61; 82; 91; Liv. 2, 33, 6 al.; cf.:

ab Arimino M. Antonium cum cohortibus quinque Arretium mittit,

Caes. B. C. 1, 11 fin.; and:

protinus a Corfinio in Siciliam miserat,

id. ib. 1, 25, 2:

profecti a domo,

Liv. 40, 33, 2;

of setting sail: cum exercitus vestri numquam a Brundisio nisi hieme summa transmiserint,

Cic. Imp. Pomp. 12, 32; so id. Fam. 15, 3, 2; Caes. B. C. 3, 23; 3, 24 fin.:

classe qua advecti ab domo fuerant,

Liv. 8, 22, 6;

of citizens: interim ab Roma legatos venisse nuntiatum est,

Liv. 21, 9, 3; cf.:

legati ab Orico ad M. Valerium praetorem venerunt,

id. 24, 40, 2.

Sometimes with names of persons or with pronouns: pestem abige a me, Enn. ap. Cic. Ac. 2, 28, 89 (Trag. v. 50 Vahl.):

Quasi ad adulescentem a patre ex Seleucia veniat,

Plaut. Trin. 3, 3, 41; cf.:

libertus a Fuflis cum litteris ad Hermippum venit,

Cic. Fl. 20, 47:

Nigidium a Domitio Capuam venisse,

id. Att. 7, 24:

cum a vobis discessero,

id. Sen. 22:

multa merces tibi defluat ab Jove Neptunoque,

Hor. C. 1, 28, 29 al. So often of a person instead of his house, lodging, etc.: videat forte hic te a patre aliquis exiens, from the father, i. e. from his house, Ter. Heaut. 2, 2, 6:

so a fratre,

id. Phorm. 5, 1, 5:

a Pontio,

Cic. Att. 5, 3 fin.:

ab ea,

Ter. And. 1, 3, 21; and so often: a me, a nobis, a se, etc., from my, our, his house, etc., Plaut. Stich. 5, 1, 7; Ter. Heaut. 3, 2, 50; Cic. Att. 4, 9, 1 al.

Transf., without the idea of motion. To designate separation or distance, with the verbs abesse, distare, etc., and with the particles longe, procul, prope, etc.

Of separation:

ego te afuisse tam diu a nobis dolui,

Cic. Fam. 2, 1, 2:

abesse a domo paulisper maluit,

id. Verr. 2, 4, 18, § 39:

tum Brutus ab Roma aberat,

Sall. C. 40, 5:

absint lacerti ab stabulis,

Verg. G. 4, 14.—

Of distance:

quot milia fundus suus abesset ab urbe,

Cic. Caecin. 10, 28; cf.:

nos in castra properabamus, quae aberant bidui,

id. Att. 5, 16 fin.; and:

hic locus aequo fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat,

Caes. B. G. 1, 43, 1:

terrae ab hujusce terrae, quam nos incolimus, continuatione distantes,

Cic. N. D. 2, 66, 164:

non amplius pedum milibus duobus ab castris castra distabant,

Caes. B. C. 1, 82, 3; cf. id. lb. 1, 3, 103.—With adverbs: annos multos longinque ab domo bellum gerentes, Enn. ap. Non. 402, 3 (Trag. v. 103 Vahl.):

cum domus patris a foro longe abesset,

Cic. Cael. 7, 18 fin.; cf.:

qui fontes a quibusdam praesidiis aberant longius,

Caes. B. C. 3, 49, 5:

quae procul erant a conspectu imperii,

Cic. Agr. 2, 32, 87; cf.:

procul a castris hostes in collibus constiterunt,

Caes. B. G. 5, 17, 1; and:

tu procul a patria Alpinas nives vides,

Verg. E. 10, 46 (procul often also with simple abl.;

v. procul): cum esset in Italia bellum tam prope a Sicilia, tamen in Sicilia non fuit,

Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6; cf.:

tu apud socrum tuam prope a meis aedibus sedebas,

id. Pis. 11, 26; and:

tam prope ab domo detineri,

id. Verr. 2, 2, 3, § 6.—So in Caesar and Livy, with numerals to designate the measure of the distance:

onerariae naves, quae ex eo loco ab milibus passuum octo vento tenebatur,

eight miles distant, Caes. B. G. 4, 22, 4; and without mentioning the terminus a quo: ad castra contenderunt, et ab milibus passunm minus duobus castra posuerunt, less than two miles off or distant, id. ib. 2, 7, 3; so id. ib. 2, 5, 32; 6, 7, 3; id. B. C. 1, 65; Liv. 38, 20, 2 (for which:

duo milia fere et quingentos passus ab hoste posuerunt castra,

id. 37, 38, 5). —

To denote the side or direction from which an object is viewed in its local relations,=a parte, at, on, in: utrum hacin feriam an ab laeva latus? Enn. ap. Plaut. Cist. 3, 10 (Trag. v. 38 Vahl.); cf.:

picus et cornix ab laeva, corvos, parra ab dextera consuadent,

Plaut. As. 2, 1, 12: clamore ab ea parte audito. on this side, Caes. B. G. 3, 26, 4: Gallia Celtica attingit ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, on the side of the Sequani, i. e. their country, id. ib. 1, 1, 5:

pleraque Alpium ab Italia sicut breviora ita arrectiora sunt,

on the Italian side, Liv. 21, 35, 11:

non eadem diligentia ab decumuna porta castra munita,

at the main entrance, Caes. B. G. 3, 25 fin.:

erat a septentrionibus collis,

on the north, id. ib. 7, 83, 2; so, ab oriente, a meridie, ab occasu; a fronte, a latere, a tergo, etc. (v. these words).

Fig.

In time.

From a [p. 3] point of time, without reference to the period subsequently elapsed. After:

Exul ab octava Marius bibit,

Juv. 1,40:

mulieres jam ab re divin[adot ] adparebunt domi,

immediately after the sucrifice, Plaut. Poen. 3, 3, 4:

Caesar ab decimae legionis cohortatione ad dextrum cornu profectus,

Caes. B. G. 2, 25, 1:

ab hac contione legati missi sunt,

immediately after, Liv. 24, 22, 6; cf. id. 28, 33, 1; 40, 47, 8; 40, 49, 1 al.:

ab eo magistratu,

after this office, Sall. J. 63, 5:

a summa spe novissima exspectabat,

after the greatest hope, Tac. A. 6, 50 fin. —Strengthened by the adverbs primum, confestim, statim, protinus, or the adj. recens, immediately after, soon after:

ut primum a tuo digressu Romam veni,

Cic. Att. 1, 5, 4; so Suet. Tib. 68:

confestim a proelio expugnatis hostium castris,

Liv. 30, 36, 1:

statim a funere,

Suet. Caes. 85;

and followed by statim: ab itinere statim,

id. ib. 60:

protinus ab adoptione,

Vell. 2, 104, 3:

Homerus qui recens ab illorum actate fuit,

soon after their time, Cic. N. D. 3, 5; so Varr. R. R. 2, 8, 2; Verg. A. 6, 450 al. (v. also primum, confestim, etc.).—

Sometimes with the name of a person or place, instead of an action: ibi mihi tuae litterae binae redditae sunt tertio abs te die,

i. e. after their departure from you, Cic. Att. 5, 3, 1: in Italiam perventum est quinto mense a Carthagine Nov[adot ], i. e. after leaving (=postquam a Carthagine profecti sunt), Liv. 21, 38, 1:

secundo Punico (bello) Scipionis classis XL. die a securi navigavit,

i. e. after its having been built, Plin. 16, 39, 74, § 192. —Hence the poct. expression: ab his, after this (cf. ek toutôn), i. e. after these words, hereupon, Ov. M. 3, 273; 4, 329; 8, 612; 9, 764.

With reference to a subsequent period. From, since, after:

ab hora tertia bibebatur,

from the third hour, Cic. Phil. 2, 41:

infinito ex tempore, non ut antea, ab Sulla et Pompeio consulibus,

since the consulship of, id. Agr. 2, 21, 56:

vixit ab omni aeternitate,

from all eternity, id. Div. 1, 51, 115:

cum quo a condiscipulatu vivebat conjunctissime,

Nep. Att. 5, 3:

in Lycia semper a terrae motu XL. dies serenos esse,

after an earthquake, Plin. 2, 96, 98, § 211 al.:

centesima lux est haec ab interitu P. Clodii,

since the death of, Cic. Mil. 35, 98; cf.:

cujus a morte quintus hic et tricesimus annus est,

id. Sen. 6, 19; and:

ab incenso Capitolio illum esse vigesumiun annum,

since, Sall. C. 47, 2:

diebus triginta, a qua die materia caesa est,

Caes. B. C. 1, 36.—Sometimes joined with usque and inde:

quod augures omnes usque ab Romulo decreverunt,

since the time of, Cic. Vat. 8, 20:

jam inde ab infelici pugna ceciderant animi,

from the very beginning of, Liv. 2, 65 fin. —Hence the adverbial expressions ab initio, a principio, a primo, at, in, or from the beginning, at first; v. initium, principium, primus. Likewise ab integro, anew, afresh; v. integer.—Ab... ad, from (a time)... to:

ab hora octava ad vesperum secreto collocuti sumus,

Cic. Att. 7, 8, 4; cf.:

cum ab hora septima ad vesperum pugnatum sit,

Caes. B. G. 1, 26, 2; and:

a quo tempore ad vos consules anni sunt septingenti octoginta unus,

Vell. 1, 8, 4; and so in Plautus strengthened by usque:

pugnata pugnast usque a mane ad vesperum,

from morning to evening, Plaut. Am. 1, 1, 97; id. Most. 3, 1, 3; 3, 2, 80.—Rarely ab... in: Romani ab sole orto in multum diei stetere in acie, from... till late in the day, Liv. 27, 2, 9; so Col. 2, 10, 17; Plin. 2, 31, 31, § 99; 2, 103, 106, § 229; 4, 12, 26, § 89.

Particularly with nouns denoting a time of life:

qui homo cum animo inde ab ineunte aetate depugnat suo,

from an early age, from early youth, Plaut. Trin. 2, 2, 24; so Cic. Off. 2, 13, 44 al.:

mihi magna cum co jam inde a pueritia fuit semper famillaritas,

Ter. Heaut. 1, 2, 9; so,

a pueritia,

Cic. Tusc. 2, 11, 27 fin.; id. Fam. 5, 8, 4:

jam inde ab adulescentia,

Ter. Ad. 1, 1, 16:

ab adulescentia,

Cic. Rep. 2, 1:

jam a prima adulescentia,

id. Fam. 1, 9, 23:

ab ineunte adulescentia,

id. ib. 13, 21, 1; cf.

followed by ad: usque ad hanc aetatem ab incunte adulescentia,

Plaut. Trin. 2, 2, 20:

a primis temporibus aetatis,

Cic. Fam. 4, 3, 3:

a teneris unguiculis,

from childhood, id. ib. 1, 6, 2:

usque a toga pura,

id. Att. 7, 8, 5:

jam inde ab incunabulis,

Liv. 4, 36, 5:

a prima lanugine,

Suet. Oth. 12:

viridi ab aevo,

Ov. Tr. 4, 10, 17 al.;

rarely of animals: ab infantia,

Plin. 10, 63, 83, § 182.—Instead of the nom. abstr. very often (like the Greek ek paioôn, etc.) with concrete substantives: a pucro, ab adulescente, a parvis, etc., from childhood, etc.:

qui olim a puero parvulo mihi paedagogus fuerat,

Plaut. Merc. 1, 1, 90; so,

a pausillo puero,

id. Stich. 1, 3, 21:

a puero,

Cic. Ac. 2, 36, 115; id. Fam. 13, 16, 4 (twice) al.:

a pueris,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; id. de Or. 1, 1, 2 al.:

ab adulescente,

id. Quint. 3, 12:

ab infante,

Col. 1, 8, 2:

a parva virgine,

Cat. 66, 26 al. —Likewise and in the same sense with adject.: a parvo, from a little child, or childhood, Liv. 1, 39, 6 fin.; cf.:

a parvis,

Ter. And. 3, 3, 7; Cic. Leg. 2, 4, 9:

a parvulo,

Ter. And. 1, 1, 8; id. Ad. 1, 1, 23; cf.:

ab parvulis,

Caes. B. G. 6, 21, 3:

ab tenero,

Col. 5, 6, 20;

and rarely of animals: (vacca) a bima aut trima fructum ferre incipit,

Varr. R. R. 2, 1, 13.

In other relations in which the idea of going forth, proceeding, from something is included.

In gen. to denote departure, separation, deterring, avoiding, intermitting, etc., or distance, difference, etc., of inanimate or abstract things. From: jus atque aecum se a malis spernit procul, Enn. ap. Non. 399, 10 (Trag. v. 224 Vahl.):

suspitionem et culpam ut ab se segregent,

Plaut. Trin. 1, 2, 42:

qui discessum animi a corpore putent esse mortem,

Cic. Tusc. 1, 9, 18:

hic ab artificio suo non recessit,

id. ib. 1, 10, 20 al.:

quod si exquiratur usque ab stirpe auctoritas,

Plaut. Trin. 1, 2, 180:

condicionem quam ab te peto,

id. ib. 2, 4, 87; cf.:

mercedem gloriae flagitas ab iis, quorum, etc.,

Cic. Tusc. 1, 15, 34:

si quid ab illo acceperis,

Plaut. Trin. 2, 2, 90:

quae (i. e. antiquitas) quo propius aberat ab ortu et divina progenie,

Cic. Tusc. 1, 12, 26:

ab defensione desistere,

Caes. B. C. 2, 12, 4:

ne quod tempus ab opere intermitteretur,

id. B. G. 7, 24, 2:

ut homines adulescentis a dicendi studio deterream,

Cic. de Or. 1, 25, 117, etc.—Of distance (in order, rank, mind, or feeling):

qui quartus ab Arcesila fuit,

the fourth in succession from, Cic. Ac. 1, 12, 46:

tu nunc eris alter ab illo,

next after him, Verg. E. 5, 49; cf.:

Aiax, heros ab Achille secundus,

next in rank to, Hor. S. 2, 3, 193:

quid hoc ab illo differt,

from, Cic. Caecin. 14, 39; cf.:

hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum,

id. Off. 2, 4, 15; and:

discrepare ab aequitate sapientiam,

id. Rep. 3, 9 fin. (v. the verbs differo, disto, discrepo, dissideo, dissentio, etc.):

quae non aliena esse ducerem a dignitate,

Cic. Fam. 4, 7:

alieno a te animo fuit,

id. Deiot. 9, 24 (v. alienus). —So the expression ab re (qs. aside from the matter, profit; cf. the opposite, in rem), contrary to one's profit, to a loss, disadvantageous (so in the affirmative very rare and only ante-class.):

subdole ab re consulit,

Plaut. Trin. 2, 1, 12; cf. id. Capt. 2, 2, 88; more frequently and class. (but not with Cicero) in the negative, non, haud, ab re, not without advantage or profit, not useless or unprofitable, adcantageous:

haut est ab re aucupis,

Plaut. As. 1, 3, 71:

non ab re esse Quinctii visum est,

Liv. 35, 32, 6; so Plin. 27, 8, 35; 31, 3, 26; Suet. Aug. 94; id. Dom. 11; Gell. 18, 14 fin.; App. Dogm. Plat. 3, p. 31, 22 al. (but in Ter. Ad. 5, 3, 44, ab re means with respect to the money matter).

In partic.

To denote an agent from whom an action proceeds, or by whom a thing is done or takes place. By, and in archaic and solemn style, of. So most frequently with pass. or intrans. verbs with pass. signif., when the active object is or is considered as a living being: Laudari me abs te, a laudato viro, Naev. ap. Cic. Tusc. 4, 31, 67: injuria abs te afficior, Enn. ap. Auct. Her. 2, 24, 38:

a patre deductus ad Scaevolam,

Cic. Lael. 1, 1:

ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur,

id. ib. 1, 3:

disputata ab eo,

id. ib. 1, 4 al.:

illa (i. e. numerorum ac vocum vis) maxime a Graecia vetere celebrata,

id. de Or. 3, 51, 197:

ita generati a natura sumus,

id. Off. 1, 29, 103; cf.:

pars mundi damnata a rerum natura,

Plin. 4, 12, 26, § 88:

niagna adhibita cura est a providentia deorum,

Cic. N. D. 2, 51 al. —With intrans. verbs:

quae (i. e. anima) calescit ab eo spiritu,

is warmed by this breath, Cic. N. D. 2, 55, 138; cf. Ov. M. 1, 417: (mare) qua a sole collucet, Cic. Ac. 2, 105:

salvebis a meo Cicerone,

i. e. young Cicero sends his compliments to you, id. Att. 6, 2 fin.:

a quibus (Atheniensibus) erat profectus,

i. e. by whose command, Nep. Milt. 2, 3:

ne vir ab hoste cadat,

Ov. H. 9, 36 al. —A substantive or adjective often takes the place of the verb (so with de, q. v.):

levior est plaga ab amico quam a debitore,

Cic. Fam. 9, 16, 7; cf.:

a bestiis ictus, morsus, impetus,

id. Off. 2, 6, 19:

si calor est a sole,

id. N. D. 2, 52:

ex iis a te verbis (for a te scriptis),

id. Att. 16, 7, 5:

metu poenae a Romanis,

Liv. 32, 23, 9:

bellum ingens a Volscis et Aequis,

id. 3, 22, 2:

ad exsolvendam fldem a consule,

id. 27, 5, 6.—With an adj.:

lassus ab equo indomito,

Hor. S. 2, 2, 10:

Murus ab ingenic notior ille tuo,

Prop. 5, 1, 126:

tempus a nostris triste malis,

time made sad by our misfortunes, Ov. Tr. 4, 3, 36.—Different from per:

vulgo occidebantur: per quos et a quibus?

by whom and upon whose orders? Cic. Rosc. Am. 29, 80 (cf. id. ib. 34, 97: cujus consilio occisus sit, invenio; cujus manu sit percussus, non laboro); so,

ab hoc destitutus per Thrasybulum (i. e. Thrasybulo auctore),

Nep. Alc. 5, 4.—Ambiguity sometimes arises from the fact that the verb in the pass. would require ab if used in the active:

si postulatur a populo,

if the people demand it, Cic. Off. 2, 17, 58, might also mean, if it is required of the people; on the contrary: quod ab eo (Lucullo) laus imperatoria non admodum exspectabatur, not since he did not expect military renown, but since they did not expect military renown from him, Cic. Ac. 2, 1, 2, and so often; cf. Rudd. II. p. 213. (The use of the active dative, or dative of the agent, instead of ab with the pass., is well known, Zumpt, § 419. It is very seldom found in prose writers of the golden age of Roman liter.; with Cic. sometimes joined with the participles auditus, cognitus, constitutus, perspectus, provisus, susceptus; cf. Halm ad Cic. Imp. Pomp. 24, 71, and ad ejusdem, Cat. 1, 7 fin.; but freq. at a later period; e. g. in Pliny, in Books 2-4 of H. N., more than twenty times; and likewise in Tacitus seventeen times. Vid. the passages in Nipperd. ad Tac. A. 2, 49.) Far more unusual is the simple abl. in the designation of persons:

deseror conjuge,

Ov. H. 12, 161; so id. ib. 5, 75; id. M. 1, 747; Verg. A. 1, 274; Hor. C. 2, 4, 9; 1, 6, 2;

and in prose,

Quint. 3, 4, 2; Sen. Contr. 2, 1; Curt. 6, 7, 8; cf. Rudd. II. p. 212; Zumpt ad Quint. V. p. 122 Spalding.—Hence the adverbial phrase a se=uph heautou, sua sponte, of one's own uccord, spontaneously:

ipsum a se oritur et sua sponte nascitur,

Cic. Fin. 2, 24, 78:

(urna) ab se cantat quoja sit,

Plaut. Rud. 2, 5, 21 (al. eapse; cf. id. Men. 1, 2, 66); so Col. 11, 1, 5; Liv. 44, 33, 6.

With names of towns to denote origin, extraction, instead of gentile adjectives. From, of:

pastores a Pergamide,

Varr. R. R. 2, 2, 1:

Turnus ab Aricia,

Liv. 1, 50, 3 (for which Aricinus, id. 1, 51, 1):

obsides dant trecentos principum a Cora atque Pometia liberos,

Liv. 2, 22, 2; and poet.: O longa mundi servator ab Alba, Auguste, thou who art descended from the old Alban race of kings (=oriundus, or ortus regibus Albanis), Prop. 5, 6, 37.

In giving the etymology of a name: eam rem (sc. legem, Gr. nomon) illi Graeco putant nomine a suum cuique tribuendo appellatam, ego nostro a legendo, Cic. Leg. 1, 6, 19: annum intervallum regni fuit: id ab re... interregnum appellatum, Liv. 1, 17, 6:

(sinus maris) ab nomine propinquae urbis Ambracius appellatus,

id. 38, 4, 3; and so Varro in his Ling. Lat., and Pliny, in Books 1-5 of H. N., on almost every page. (Cf. also the arts. ex and de.)

With verbs of beginning and repeating: a summo bibere, in Plaut. to drink in succession from the one at the head of the table:

da, puere, ab summo,

Plaut. As. 5, 2, 41; so,

da ab Delphio cantharum circum, id Most. 1, 4, 33: ab eo nobis causa ordienda est potissimum,

Cic. Leg. 1, 7, 21:

coepere a fame mala,

Liv. 4, 12, 7:

cornicem a cauda de ovo exire,

tail-foremost, Plin. 10, 16, 18:

a capite repetis, quod quaerimus,

Cic. Leg. 1, 6, 18 al.

With verbs of freeing from, defending, or protecting against any thing:

a foliis et stercore purgato,

Cato, R. R. 65 (66), 1:

tantumne ab re tuast oti tibi?

Ter. Heaut. 1, [p. 4] 1, 23; cf.:

Saguntini ut a proeliis quietem habuerant,

Liv. 21, 11, 5:

expiandum forum ab illis nefarii sceleris vestigiis,

Cic. Rab. Perd. 4, 11:

haec provincia non modo a calamitate, sed etiam a metu calamitatis est defendenda,

id. Imp. Pomp. 6, 14 (v. defendo):

ab incendio urbem vigiliis munitam intellegebat,

Sall. C. 32:

ut neque sustinere se a lapsu possent,

Liv. 21, 35, 12:

ut meam domum metueret atque a me ipso caveret,

Cic. Sest. 64, 133.

With verbs of expecting, fearing, hoping, and the like, ab =a parte, as, Cic. Att. 9, 7, 4: cum eadem metuam ab hac parte, since I fear the same from this side; hence, timere, metuere ab aliquo, not, to be afraid of any one, but, to fear something (proceeding from) from him:

el metul a Chryside,

Ter. And. 1, 1, 79; cf.:

ab Hannibale metuens,

Liv. 23, 36; and:

metus a praetore,

id. 23, 15, 7;

v. Weissenb. ad h. l.: a quo quidem genere, judices, ego numquam timui,

Cic. Sull. 20, 59:

postquam nec ab Romanis robis ulla est spes,

you can expect nothing from the Romans, Liv. 21, 13, 4.

With verbs of fastening and holding:

funiculus a puppi religatus,

Cic. Inv. 2, 51, 154:

cum sinistra capillum ejus a vertice teneret,

Q. Cic. Pet. Cons. 3.

Ulcisci se ab aliquo, to take vengeance on one:

a ferro sanguis humanus se ulciscitur,

Plin. 34, 14, 41 fin.

Cognoscere ab aliqua re to knoio or learn by means of something (different from ab aliquo, to learn from some one):

id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse,

Caes. B. G. 1, 22.

Dolere, laborare, valere ab, instead of the simple abl.:

doleo ab animo, doleo ab oculis, doleo ab aegritudine,

Plaut. Cist. 1, 1, 62:

a morbo valui, ab animo aeger fui,

id. Ep. 1, 2, 26; cf. id. Aul. 2, 2, 9:

a frigore et aestu ne quid laborent,

Varr. R. R. 2, 2, 17; so,

a frigore laborantibus,

Plin. 32, 10, 46, § 133; cf.:

laborare ab re frumentaria,

Caes. B. G. 7, 10, 1; id. B. C. 3, 9; v. laboro.

Where verbs and adjectives are joined with ab, instead of the simple abl., ab defines more exactly the respect in which that which is expressed by the verb or adj. is to be understood, in relation to, with regard to, in respect to, on the part of:

ab ingenio improbus,

Plaut. Truc. 4, 3, 59:

a me pudica'st,

id. Curc. 1, 1, 51:

orba ab optimatibus contio,

Cic. Fl. 23, 54; ro Ov. H. 6,156: securos vos ab hac parte reddemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24 fin. (v. securus):

locus copiosus a frumento,

Cic. Att. 5, 18, 2; cf.:

sumus imparati cum a militibas tum a pecunia,

id. ib. 7, 15 fin.:

ille Graecus ab omni laude felicior,

id. Brut. 16, 63:

ab una parte haud satis prosperuin,

Liv. 1, 32, 2 al.;

so often in poets ab arte=arte,

artfully, Tib. 1, 5, 4; 1, 9, 66; Ov. Am. 2, 4, 30.

In the statement of the motive instead of ex, propter, or the simple abl. causae, from, out of, on account of, in consequence of: ab singulari amore scribo, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B fin.:

linguam ab irrisu exserentem,

thrusting out the tongue in derision, Liv. 7, 10, 5:

ab honore,

id. 1, 8; so, ab ira, a spe, ab odio, v. Drak. ad Liv. 24, 30, 1: 26, 1, 3; cf. also Kritz and Fabri ad Sall. J. 31, 3, and Fabri ad Liv. 21, 36, 7.

Especially in the poets instead of the gen.:

ab illo injuria,

Ter. And. 1, 1, 129:

fulgor ab auro,

Lucr. 2, 5:

dulces a fontibus undae,

Verg. G. 2, 243.

In indicating a part of the whole, for the more usual ex, of, out of:

scuto ab novissimis uni militi detracto,

Caes. B. G. 2, 25, 1:

nonnuill ab novissimis,

id. ib.; Cic. Sest. 65, 137; cf. id. ib. 59 fin.: a quibus (captivis) ad Senatum missus (Regulus).

In marking that from which any thing proceeds, and to which it belongs:

qui sunt ab ea disciplina,

Cic. Tusc. 2, 3, 7:

ab eo qui sunt,

id. Fin. 4, 3, 7:

nostri illi a Platone et Aristotele aiunt,

id. Mur. 30, 63 (in imitation of oi upo tinos).

To designate an office or dignity (with or without servus; so not freq. till after the Aug. period;

in Cic. only once): Pollex, servus a pedibus meus,

one of my couriers, Cic. Att. 8, 5, 1; so,

a manu servus,

a secretary, Suet. Caes. 74: Narcissum ab eplstulis ( secretary) et Pallantem a rationibus ( accountant), id. Claud. 28; and so, ab actis, ab admissione, ab aegris, ab apotheca, ab argento, a balneis, a bibliotheca, a codicillis, a jumentis, a potione, etc. (v. these words and Inscr. Orell. vol. 3, Ind. xi. p. 181 sq.).

The use of ab before adverbs is for the most part peculiar to later Latinity:

a peregre,

Vitr. 5, 7 (6), 8:

a foris,

Plin. 17, 24, 37; Vulg. Gen, 7, 16; ib. Matt. 23, 27:

ab intus,

ib. ib. 7, 15:

ab invicem,

App. Herb. 112; Vulg. Matt. 25, 32; Cypr. Ep. 63, 9: Hier. Ep. 18:

a longe,

Hyg. Fab. 257; Vulg. Gen. 22, 4; ib. Matt. 26, 58:

a modo,

ib. ib. 23, 39;

Hier. Vit. Hilar.: a nune,

Vulg. Luc. 1, 48:

a sursum,

ib. Marc. 15, 38.

Ab is not repeated like most other prepositions (v. ad, ex, in, etc.) with pron. interrog. or relat. after subst. and pron. demonstr. with ab:

Arsinoen, Stratum, Naupactum...fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Nempe iis, quos, etc.,

Cic. Pis. 37, 91:

a rebus gerendis senectus abstrahit. Quibus? An iis, quae in juventute geruntur et viribus?

id. Sen. 6:

a Jove incipiendum putat. Quo Jove?

id. Rep. 1, 36, 56:

res publica, quascumque vires habebit, ab iis ipsis, quibus tenetur, de te propediem impetrabit,

id. Fam. 4, 13, 5.—

Ab in Plantus is once put after the word which it governs: quo ab, As. 1, 1, 106.—

It is in various ways separated from the word which it governs:

a vitae periculo,

Cic. Brut. 91, 313:

a nullius umquam me tempore aut commodo,

id. Arch. 6, 12:

a minus bono,

Sall. C. 2, 6:

a satis miti principio,

Liv. 1, 6, 4:

damnis dives ab ipsa suis,

Ov. H. 9, 96; so id. ib. 12, 18; 13, 116.—

The poets join a and que, making aque; but in good prose que is annexed to the following abl. (a meque, abs teque, etc.):

aque Chao,

Verg. G. 4, 347:

aque mero,

Ov. M. 3, 631:

aque viro,

id. H. 6, 156:

aque suis,

id. Tr. 5, 2, 74 al. But:

a meque,

Cic. Fam. 2, 16, 1:

abs teque,

id. Att. 3, 15, 4:

a teque,

id. ib. 8, 11, §

7: a primaque adulescentia,

id. Brut. 91, 315 al. —

A Greek noun joined with ab stands in the dat.: a parte negotiati, hoc est pragmatikê, removisse, Quint. 3, 7, 1.

In composition ab,

Retains its original signif.: abducere, to take or carry away from some place: abstrahere, to draw auay; also, downward: abicere, to throw down; and denoting a departure from the idea of the simple word, it has an effect apparently privative: absimilis, departing from the similar, unlike: abnormis, departing from the rule, unusual (different from dissimilis, enormis); and so also in amens=a mente remotus, alienus ( out of one's senses, without self-control, insane): absurdus, missounding, then incongruous, irrational: abutor (in one of its senses), to misuse: aborior, abortus, to miscarry: abludo; for the privative force the Latin regularly employs in-, v. 2. in.—

It more rarely designates completeness, as in absorbere, abutor ( to use up). (The designation of the fourth generation in the ascending or descending line by ab belongs here only in appearance; as abavus for quartus pater, great-great-grandfather, although the Greeks introduced upopappos; for the immutability of the syllable ab in abpatrnus and abmatertera, as well as the signif. Of the word abavus, grandfather's grandfather, imitated in abnepos, grandchild's grandchild, seems to point to a derivation from avi avus, as Festus, p. 13 Mull., explains atavus, by atta avi, or, rather, attae avus.)

ăpŭd ( apud down to the time of Caesar, Corp. Inscr. I. 30; I. 196; and after 45 B. C. both apud, Inscr. Orell. 206; 818, and aput, ib. 206; 15; 34; another form of apud was apor, Paul. ex Fest. p. 26 Mull. apud, Ritschl, Rib. in Trag. et Com. Rel., Mull. in Lucil., and Dietsch in Sall.; aput, Lachm., Fleck. in Plaut.; both apud and aput, Mull. in Cat. and Rib. in Verg.) [Corssen once regarded apud as connected with apisci, as juxta with jungo, Ausspr. I. p. 335, 1st ed., but afterwards, ib. 2d ed. I. p. 197, he adopted Pott's view, that it was comp. of Sanscr. api, = to, toward, near (Gr. epi), and ad, old form ar, which view the form apor favors, and thus its strict meaning would be on to, unto; v. infra, IV.]; prep. gov. acc., with, at, by, near (regularly with words denoting rest, and primarily of persons, while ad properly designates only direction, motion, extension, etc., and is chiefly used of places; the diff. between apud and penes is given in Paul. ex Fest. p. 22 Mull.: apud et penes in hoc differunt, quod alterum personam cum loco significat, alterum personam et dominium ac potestatem; v. penes, and cf. Nep. Them. 7, 2: ad ephoros Lacedaemoniorum accessit, penes quos summum imperium erat, atque apud eos (v. infra, I. B. 2. a.) contendit, etc.; and for the difference between ad and apud, cf. Lucil. 9, 58 sq. Mull.: apud se longe alid est, neque idem valet ad se: Intro nos vocat ad sese, tenet intus apud se; syn.: ad, prope, coram, inter, in with abl.; rare in early Lat.; very freq. in Plaut., less freq. in Ter., seven times in Verg., five times in Juv., three times in Catull., twice in Ov, and once in Hor. and Prop.; never in Tib. or Pers.; very freq. in Cic., the historians, and the Vulg.).

A.. In designating nearness in respect of persons, with, near: apud ipsum adstas, Att. ap. Non. p. 522, 25:

adsum apud te, genitor,

id. ib. p. 522, 32:

alteram (partem) apud me adponito,

Plaut. Trin. 4, 3, 60:

nunc hic apud te servio,

id. Capt. 2, 2, 62:

scriptorum non magnast copia apud me,

Cat. 68, 33 Mull.:

mane apud me,

Vulg. Gen. 29, 19:

Advocatum habemus apud Patrem,

ib. 1 Joan. 2, 1:

cum in lecto Crassus esset et apud eum Sulpicius sederet,

Cic. de Or. 2, 3, 12; so id. Pis. 26, and id. Rep. 3, 28.—

Esp.

a.. With a pron. or subst., apud me, te, se, aliquem, etc., with me, in my house, etc., in one's house, at the house of a person; Fr. chez moi, chez vous, chez soi, etc.:

Quis heri apud te? Naev., Com. Rel. p. 9 Rib.: dico eum esse apud me,

Plaut. Capt. 3, 2, 15; 4, 2, 73:

hic apud me hortum confodere jussi,

id. Aul. 2, 2, 66:

si commodumst, apud me, sis, volo,

Ter. Heaut. 1, 1, 110:

condixerant cenam apud me, Turp., Com. Rel. p. 108 Rib.: quid nunc virgo? Nempe apud test?

Plaut. Trin. 1, 2, 159:

Quid sibi volunt homines isti apud te?

Vulg. Num. 22, 9; ib. Matt. 26, 18:

cenabis bene apud me,

Cat. 13, 1:

apud me habitavit,

Cic. Clu. 33; id. Verr. 4, 111; 5, 77:

apud te cenavit,

id. Div. in Caecil. 58; id. Verr. 4, 49; id. Cael. 26; id. Deiot. 32:

in curia posita potius quam rure apud te, Titin., Com. Rel. p. 142 Rib.: mane apud me etiam hodie,

Vulg. Jud. 19, 9:

tenet intus apud se,

Lucil. 9, 59 Mull.:

Pompeius petiit, ut secum et apud se essem cotidie,

Cic. Att. 5, 6:

apud se fecit manere,

Vulg. Jud. 19, 7; ib. Luc. 11, 37:

de gladiis, quae apud ipsum erant deprehensa,

Cic. Cat. 3, 10:

Cum postridie apud eundem ventum exspectans manerem,

id. Phil. 1, 8:

mansit apud eum quattuor mensibus,

Vulg. Jud. 19, 2; ib. Act. 28, 14:

apud quem deversatus es,

Cic. Verr. 4, 37: apud nympham Calypsonem, Liv. And. ap. Prisc. p. 685 (cf. Hom. Od. 4, 557: Numphês en megaroisi Kalupsous):

habitasti apud Heium Messanae,

Cic. Verr. 4, 18; id. Cael. 51:

Fuisti apud Laecam illa nocte,

id. Cat. 1, 4, 9; id. de Or. 1, 22, 104; id. Att. 1, 8:

apud Ostorium Scapulam epulatur,

Tac. A. 14, 48:

apud Cornelium Primum juxta Velabrum delituit,

id. H. 3, 74; 1, 14:

Factum est, ut moraretur apud Simonem quendam,

Vulg. Act. 9, 43:

invenient hominem apud sororem tuam occultantem se,

Cic. Dom. 83:

qui apud te esset eductus,

id. Quinct. 69:

apud quem erat educatus,

id. Lael. 20, 75:

cum alter ejus filius apud matrem educaretur,

id. Clu. 27:

disciplina C. Cassii, apud quem educatus erat,

Tac. A. 15, 52:

se apud Q. Mucium jus civile didicisse,

id. Or. 30:

apud eosdem magistratus institutus,

Suet. Calig. 24:

servorum manus tamquam apud senem festinantes,

Tac. H. 1, 7:

in convivio apud regem,

id. A. 2, 57: Bene vale;

apud Orcum te videbo,

in the abode of Orcus, Plaut. As. 3, 3, 16:

sacrificasse apud deos, i. e. in templis deorum,

Tac. A. 11, 27:

frater apud Othonem militans,

in the army of Otho, id. H. 2, 26; so,

nec solum apud Caecinam (cognoscebatur id damnum composuisse),

id. ib. 2, 27:

quorum sint legati apud se,

in his camp, Caes. B. G. 4, 8; cf.:

Quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

id. ib. 1, 47:

dici hoc potest, Apud portitores eas (litteras) resignatas sibi,

at the custom-house, Plaut. Trin. 3, 3, 64; 3, 3, 80:

Quantillum argenti mihi apud trapezitam siet,

at the banker's, id. Capt. 1, 2, 90:

duo genera materiarum apud rhetoras tractantur, i. e. in scholis rhetorum, as he says just before,

Tac. Or. 35.—Apud me etc. is sometimes added to domi or in aedibus, or interchanges with domi: Me. Ubi namst, quaeso? Ch. Apud me domi, Ter. Heaut. 3, 1, 21:

a me insidias apud me domi positas esse dixerunt,

Cic. Sest. 41:

domi esse apud sese archipiratas dixit duos,

id. Verr. 5, 73; so Vulg. Gen. 27, 15:

quae (signa) cognovi apud istum in aedibus,

Cic. Verr. 1, 50:

esse illa signa domi suae, non esse apud Verrem,

id. ib. 4, 16:

nihil apud hanc lautum, pistor domi nullus,

id. Pis. 67; id. Clu. 165.—Hence,

Trop.: apud se esse, to be at home, i. e. to be in one's senses, be one's self, be sane (only in conversational lang.; most freq. in Ter.; cf. Gr. en heautôi einai, Ar. Vesp. 642; opp. vecors, amens esse, to be out of one's wits, beside one's self; so Gr. phrenôn exestanai, Eur. Or. 1021):

Sumne ego apud me?

Plaut. Mil. 4, 8, 36:

Non sum apud me,

Ter. Phorm. 1, 4, 26, and Afran., Com. Rel, p. 170 Rib.:

Prae iracundia, Menedeme, non sum apud me,

Ter. Heaut. 5, 1, 48:

Vix sum apud me: ita animus commotust metu, spe, gaudio,

id. And. 5, 4, 34:

Num tibi videtur esse apud sese?

id. Hec. 4, 4, 85 (quasi ob amorem meretricis insanus, Don.):

proin tu fac, apud te ut sies,

id. And. 2, 4, 5 (= ut praeparatus sis, Don.); Petr. 129.—

In respect of persons, in whose presence or before whom any thing is done or takes place, esp. of discussions or debates in which the persons have the right of decision (Web. Uebungsch. p. 33), before, in the presence of, = coram, ad.

Of civil or military affairs, before:

cum res agatur apud praetorem populi Romani et apud severissimos judices,

Cic. Arch. 3:

apud eosdem judices reus est factus,

id. Clu. 22, 59:

vis de his judicari apud me?

Vulg. Act. 25, 9:

accusavit fratres suos apud patrem,

ib. Gen. 37, 2; ib. 1 Macc. 7, 6; ib. Joan. 5, 45:

hoc, quod nunc apud pontifices agis,

Cic. Dom. 51; 117:

istud ne apud eum quidem dictatorem quisquam egit isto modo,

id. Lig. 12:

qui hanc causam aliquotiens apud te egit,

id. Quinct. 30; so id. Verr. 2, 100; 3, 114; id. Caecin. 69; id. Sest. 120:

(populus Romanus) mihi potestatem apud se agendi dedit,

id. Verr. 5, 173: Repulsior secunda collatione dixit Cato in ea, quae est contra Cornelium apud populum, Paul. ex Fest. p. 286 Mull.:

tutoresne defendent apud istius modi praetorem?

Cic. Verr. 1, 153; id. Clu. 126: apud te cum sim defensurus me, Vulg. Act. [p. 146] 26, 2:

omnia apud praetores gererentur,

Tac. Or. 38:

causam nescio quam apud judicem defendebat,

Cic. Clu. 74; so Tac. A. 3, 12; id. Or. 19:

apud te defendit alium in ea voluntate non fuisse, in qua te,

Cic. Lig. 6:

apud judicem causam dicere,

id. Quinct. 43; id. Verr. 1, 26; id. Sex. Rosc. 85:

apud aliquem dicere,

id. Lig. 6; id. Deiot. 4:

verba apud senatum fecit,

id. Verr. 2, 2, 20:

habita apud senatum oratione,

Tac. A. 12, 25; 6, 8:

haec apud patres disseruit,

id. ib. 2, 43; 4, 2;

4, 6: modeste apud vos socius populi Romani questus est,

Cic. Verr. 4, 18:

Quae est ergo apud Caesarem querella?

id. Lig. 25:

isne apud vos obtinebit causam, qui etc.,

id. Caecin. 38:

petita multa est apud eum praetorem,

id. Verr. 1, 155:

causam contra aliquem apud centumviros dicere,

id. de Or. 2, 23, 98; Tac. Or. 38:

numerus oratorum quot annis apud magistratus publice subscribitur,

Cic. Verr. 3, 120:

apud eorum quem qui manumitteretur,

Liv. 41, 9: apud proconsules aliquem manumittere, Marcian. ap. Dig. 1, 162.—

In extra judicial cases, before:

apud hunc confessus es et genus etc.,

Plaut. Capt. 2, 3, 52:

nullam causam dico, quin mihi Et parentum et libertatis apud te deliquio siet,

id. ib. 3, 4, 93:

apud erum qui (servos) vera loquitur,

id. Am. 2, 1, 43:

apud novercam querere,

id. Ps. 1, 3, 80:

ego apud parentem loquor,

Cic. Lig. 30:

plura fateri apud amicos,

Tac. A. 14, 62:

aliquid apud aliquem laudare,

Cic. Att. 2, 25; Tac. A. 13, 46; so Vulg. Gen. 12, 15:

aliquem apud aliquos vituperare,

Cic. Phil. 2, 11:

apud quem tu etiam nos criminari soles,

id. Vatin. 29.—

Of one's feelings, views, judgment, with, in the view or sight of, before.

With verbs:

apud Tenedios sanctissimus deus habetur,

Cic. Fl. 61; id. Verr. 1, 49:

quod apud illos amplissimum sacerdotium putatur,

id. ib. 2, 126;

1, 69: si tutoris auctoritas apud te ponderis nihil habebat,

id. ib. 2, 55; id. Planc. 4:

apud judicem grave et sanctum esse ducetur,

id. Q. Rosc. 6:

Quae omnia apud nos partim infamia... ponuntur, Nep. praef. 5: justificatur apud Deum,

Vulg. Gal. 3, 11:

haec apud illos barbatos ridicula videbantur,

Cic. Mur. 26; id. Dom. 101:

unus dies apud Dominum (est) sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus,

Vulg. 2 Pet. 3, 8.—

With adjj.:

fuisti apud pontifices superior,

Cic. Dom. 4:

qui honos est apud Syracusanos amplissimus,

id. Verr. 4, 137; id. Font. 36:

quam clara (expugnatio) apud omnes,

id. Verr. 1, 50; 2, 50:

Satis clarus est apud timentem quisquis timetur,

Tac. H. 2, 76; id. Or. 7:

hoc est apud Graecos prope gloriosius quam Romae triumphasse,

Cic. Fl. 31; Tac. H. 5, 17:

quod aeque apud bonos miserum est,

id. ib. 1, 29:

quae justa sunt apud nos,

Vulg. 1 Macc. 11, 33; ib. Rom. 2, 13:

tunc eritis inculpabiles apud Dominum,

ib. Num. 32, 22:

si is pretio apud istum idoneus esset,

Cic. Verr. 2, 121.—

With substt.:

est tanta apud eos ejus fani religio atque antiquitas, ut etc.,

Cic. Verr. 1, 46:

tanta nominis Romani dignitas est apud omnes nationes, ut etc.,

id. ib. 5, 150:

qua (hic) apud omnes Siculos dignitate atque existimatione sit,

id. ib. 2, 111:

Dymnus modicae apud regem auctoritatis et gratiae,

Curt. 6, 72:

abominatio est uterque apud Deum,

Vulg. Prov. 17, 15.—Apud animum, apud animum meum, etc. sometimes stand for mihi, mecum, etc., or simply animo: Ea tute tibi subice et apud animum propone, before your mind, before you, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5:

ipsi primum statuerint apud animos, quid vellent,

Liv. 6, 39, 11:

Sic apud animum meum statuo,

Sall. de Ord. Rep. 2:

sic statuere apud animum meum possum,

Liv. 34, 2, 4.—So with pers. pron. in Vulg. after the Greek: haec apud se (pros heauton) oravit, within himself, to himself, Luc. 18, 11: Sciens apud semet ipsum (en heautôi), in himself, Joan. 6, 62: statui hoc ipsum apud me (emautôi), ne etc., with myself, 2 Cor. 2, 1; so, hoc cogitet apud se (eph heautou), ib. 10, 7.—

And simply before, in the presence of:

id apud vos proloquar,

Plaut. Capt. prol. 6:

nemo est meorum amicorum, apud quem expromere omnia mea occulta audeam,

Ter. Heaut. 3, 3, 14:

se jactant apud eos, quos inviti vident,

Cic. Fl. 61:

licet mihi, Marce fili, apud te gloriari, ad quem etc.,

id. Off. 1, 22, 78: de vobis glorior apud Macedones, Vulg. 2 Cor. 9, 2:

plus quam apud vos commemorari velitis,

Cic. Caecin. 77:

non apud indoctos loquor,

id. Pis. 68:

ostendit, quae quisque de eo apud se dixerit,

Caes. B. G. 1, 19:

quid apud magnum loquerentur Achillem,

Ov. M. 12, 163:

neque raro neque apud paucos talia jaciebat,

Tac. A. 4, 7:

loqui de se apud aliquem,

Cic. Att. 1, 3:

mentiri apud aliquem,

Plaut. Poen. 1, 1, 24:

apud aliquem profiteri,

Curt. 7, 7, 24:

Non est nobis haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

Cic. Mur. 61:

Caesar apud milites contionatur,

Caes. B. C. 1, 7:

gratias agere alicui apud aliquem,

Cic. Sest. 4; so Tac. A. 15, 22:

si quid (in me) auctoritatis est, apud eos utar, qui etc.,

Cic. Imp. Pomp. 2; so id. Lig. 16, and id. Red. in Sen. 24:

Quae fundebat apud Samson lacrimas,

Vulg. Jud. 14, 16.—

Of a person with whom, in whose case something is, exists, is done, with, in the case of, often = in with abl.:

quom apud te parum stet fides,

Plaut. Ps. 1, 5, 62:

Et bene apud memores veteris stat gratia facti,

Verg. A. 4, 539:

At fides mihi apud hunc est,

Ter. Heaut. 3, 3, 10: De. Quid est? Ch. Itan parvam mihi fidem esse apud te? id. Phorm. 5, 3, 27:

ut apud me praemium esse positum pietati scias,

id. Hec. 4, 2, 8:

alioqui mercedem non habebitis apud Patrem vestrum,

Vulg. Matt. 6, 1:

illa res quantam declarat ejusdem hominis apud hostes populi Romani auctoritatem,

Cic. Imp. Pomp. 46:

(eum) Aeduorum auctoritatem apud omnes Belgas amplificaturum,

Caes. B. G. 2, 14:

si M. Petrei non summa auctoritas apud milites exstitisset,

Cic. Sest. 12:

Pompei auctoritas apud omnes tanta est. quanta etc.,

id. Fl. 14; id. Phil. 13, 7:

ecquid auctoritatis apud vos socii populi Romani habere debeant,

id. Div. in Caecil. 17; so id. Verr. 2, 14; id. Mur 38:

(servi) apud eum sunt in honore et pretio,

id. Sex. Rosc. 77; id. Verr. 5, 157; id. Cat. 3, 2:

videmus quanta sit in invidia quantoque in odio apud quosdam virtus et industria,

id. Verr. 5, 181:

quo majore apud vos odio esse debet quam etc.,

id. ib. 1, 42:

domi splendor, apud exteras nationes nomen et gratia,

id. Clu. 154; id. Mur. 38:

Dumnorigem, magna apud plebem gratia,

Caes. B. G. 1, 18:

tanti ejus apud se gratiam esse ostendit, uti etc.,

id. ib. 1, 20:

certe apud te et hos, qui tibi adsunt, veritas valebit,

Cic. Quinct. 5; id. Div. in Caecil. 17; id. Lig. 30; id. Marcell. 14; id. Mil. 34:

utrum apud eos pudor atque officium aut timor valeret,

Caes. B. G. 1, 40:

apud quem ut multum gratia valeret,

Nep. Con. 2, 1:

video apud te causas valere plus quam preces,

Cic. Lig. 31; so id. Lael. 4, 13, and Tac. H. 3, 36:

quod apud vos plurimum debebit valere,

Cic. Div. in Caecil. 11; so Caes. B. G. 1, 17, and Tac. H. 4, 73:

qui tantum auctoritate apud suos cives potuit, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 113:

speravit sese apud tales viros aliquid posse ad etc.,

id. Sex. Rosc. 141:

(eum) apud finitimas civitates largiter posse,

Caes. B. G. 1, 18:

quae (pecunia) apud me contra fidem meam nihil potuisset,

Cic. Verr. 1, 19:

quae (memoria) plus apud eum possit quam salus civitatis,

id. Phil. 5, 51; id. Verr. 3, 131:

qui apud eum plurimum poterat,

id. ib. 3, 130:

qui apud me et amicitia et beneficiis et dignitate plurimum possunt,

id. Sex. Rosc. 4; so Caes. B. G. 1, 9.—So very rarely with adjj.:

faciles sunt preces apud eos, qui etc.,

Cic. Har. Resp. 63:

nihil me turpius apud homines fuisset,

id. Att. 2, 19:

apud quos miserum auxilium tolerabile miserius malum fecit,

Cels. 3, 23.—

Of persons, of inhabitants of cities or countries, among whom one is, or something is, is done or happens, among = inter:

CONSOL. QVEI. FVIT. APVD. VOS., Epit. Scip. ap. Grotef. Gr. II. p. 296: homines apud nos noti, inter suos nobiles,

Cic. Fl. 52:

Ut vos hic, itidem ille apud vos meus servatur filius,

Plaut. Capt. 2, 2, 11; 2, 2, 62:

qui (colonus) perigrinatur apud vos,

Vulg. Exod. 12, 49:

qui regnabat apud vos,

ib. 1 Macc. 12, 7; ib. Matt. 13, 56; ib. Luc. 9, 41:

si iste apud eos quaestor non fuisset,

Cic. Div. in Caecil. 4; 65:

Apud eos fuisse regem Divitiacum,

Caes. B. G. 2, 4; 2, 2:

qui (praetores) apud illos a populo creantur,

Cic. Fl. 44:

apud quos consul fuerat,

id. Div. in Caecil. 66; id. Verr. 2, 5; 4, 108:

apud inferos illi antiqui supplicia impiis constituta esse voluerunt,

id. Cat. 4, 8; id. Tusc. 1, 5, 10; so Vulg. Eccli. 14, 17: Sunt apud infernos tot milia formosarum, Prop. 3, 2, 63:

fateri quae quis apud superos distulit in seram commissa piacula mortem,

Verg. A. 6, 568;

Vel. 2, 48, 2: studiis militaribus apud juventutem obsoletis,

Cic. Font. 42:

qui apud socios nominis Latini censi essent,

Liv. 41, 9:

qui apud gentes solus praestat, Naev., Com. Rel. p. 25 Rib.: quae sacra apud omnes gentes nationesque fiunt,

Cic. Verr. 4, 109:

id (simulacrum) apud Segestanos positum fuisse,

id. ib. 4, 80:

si apud Athenienses non deerant qui rem publicam defenderent,

id. Sest. 141, and Nep. Milt. 6, 2:

ille est magistratus apud Siculos, qui etc.,

Cic. Verr. 2, 131:

si tu apud Persas deprehensus etc.,

id. ib. 5, 166:

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit Orgetorix,

Caes. B. G. 1, 2:

apud omnes Graecos hic mos est, ut etc.,

Cic. Verr. 2, 158, and id. Fragm. B. 7, 18 B. and K.:

quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut etc.,

Caes. B. G. 1, 50:

aliis Germanorum populis usurpatum raro apud Chattos in consensum vertit,

Tac. G. 31:

Cui (mihi) neque apud Danaos usquam locus (est),

Verg. A. 2, 71:

apud Nahanarvalos antiquae religionis lucus ostenditur,

Tac. G. 43; 32; 38; 44; id. H. 4, 56; 4, 61; id. A. 2, 1; 2, 45: apud Graecos magis quam in ceteris nationibus exculta est medicina, Cels. praef. 3, 9.—So of an army, in, with, where in with abl. is commonly used:

qui apud exercitum cum Lucio Lucullo est,

in the army under L. Lucullus, Cic. Verr. 4, 49; so id. Arch. 11:

apud exercitum mihi fueris tot annos,

id. Mur. 45:

quod Hannibalem etiam nunc cum imperio apud exercitum haberent,

in the army with a command, Nep. Hann. 7, 3:

simul manere apud exercitus Titum utile videbatur,

Tac. H. 5, 10:

quod XII. pondo argenti habuisset apud exercitum,

with his troops, Plin. 33, 4, 50, § 143.—

In designating the author of a work or of an assertion, apud aliquem, in, by, in the writings of, any one (the work itself being designated by in with abl.; as, de qua in Catone majore satis multa diximus, Cic. Off. 1, 42, 151:

Socraiem illum, qui est in Phaedro Platonis,

id. de Or. 1, 7, 28:

quo in libro,

id. ib. 1, 11, 47):

ut scriptum apud eundem Caelium est,

Cic. Div. 1, 26, 55:

apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit,

id. Sen. 22, 79:

quod apud Platonem est in philosophos dictum, quod etc.,

id. Off. 1, 9, 28:

apud Agathoclem scriptum in historia est,

id. Div. 1, 24, 50:

ut est apud poetam nescio quem,

id. Phil. 2, 65:

Quod enim est apud Ennium, etc.,

id. Off. 1, 8, 26:

de qua (ambitione) praeclare apud eundem est Platonem, simile etc.,

id. ib. 1, 25, 87:

Apud Varronem ita est, etc.,

Plin. 18, 35, 79, § 348:

ut video scriptum apud Graecos,

Cic. Scaur. 4:

invenio apud quosdam auctores,

Tac. H. 2, 37; so id. A. 1, 81; 3, 3:

reperio apud scriptores,

id. ib. 2, 88:

apud Solonem,

i. e. in his laws, Cic. Leg. 2, 26, 64:

cui bono est, si apud te Agamemnon diserte loquitur, i. e. in tragoediis tuis,

Tac. Or. 9. —Also of speakers:

apud quosdam acerbior in conviciis narrabatur,

Tac. Agr. 22.—

a.. Est aliquid apud aliquem = est alicui aliquid, apud aliquem being equivalent to dat. of possessor:

quae (scientia auguralis) mihi videtur apud majores fuisse dupliciter, ut etc.,

Cic. Leg. 2, 13, 33:

juris civilis magnum usum apud multos fuisse,

id. Brut. 41, 152:

cum apud eum summum esset imperium populi,

Nep. Phoc. 2, 4:

omnis gratia, potentia, honos, divitiae apud illos sunt,

Sall. C. 20, 8:

par gloria apud Hannibalem hostesque Poenos erat,

Liv. 22, 30, 8:

apud quos nulla loricarum galearumve tegmina (erant),

Tac. A. 12, 35:

pecuniam ac dona majora apud Romanos (esse),

id. H. 4, 76:

minorem esse apud victos animum,

id. ib. 3, 1;

2, 75: quando quidem est apud te virtuti honos,

Liv. 2, 1, 15: Phoebo sua semper apud me Munera sunt, Phoebus has his gifts with me, i. e. I have his gifts for Phoebus, Verg. E. 3, 62; so Hor. C. 3, 29, 5:

apud te est fons vitae,

Vulg. Psa. 35, 10:

apud Dominum (est) misericordia,

ib. ib. 129, 7.—

Est aliquid apud aliquem also simply denotes that something is in one's hands, in his power, at his disposal:

erat ei apud me pauxillulum Nummorum,

Ter. Phorm. 1, 1, 3:

negasse habere se (phaleras): apud alium quoque eas habuisse depositas,

Cic. Verr. 4, 29:

multa (signa) deposita apud amicos,

id. ib. 4, 36:

apud quem inventus est scyphus,

Vulg. Gen. 44, 16; ib. [p. 147] Exod. 22, 4; ib. Deut. 24, 12.—So also of persons:

te pix atra agitet apud carnuficem,

in the hands of, Plaut. Capt. 3, 4, 65:

qui (obsides) apud eum sint,

Caes. B. G. 1, 31; 1, 33.—

Apud aliquem = alicui, the dat. of indir. obj.:

remanet gloria apud me, Att., Trag. Rel. p. 194 Rib.: nihil apud Siculum, nihil apud civem Romanum tota in Sicilia reliquisse,

Cic. Verr. 4, 2:

si (cura rei publicae) apud Othonem relinqueretur,

Tac. H. 1, 13; 1, 20:

qui judicia manere apud ordinem Senatorium volunt,

Cic. Div. in Caecil. 8:

neque praemia caedis apud interfectorem mansura,

Tac. H. 2, 70; id. A. 15, 7:

fidens apud aliquem obligare,

Dig. 16, 1, 27.—So rarely with adjj.:

Essetne apud te is servos acceptissimus?

Plaut. Capt. 3, 5, 56:

non dicam amicum tuum, quod apud homines carissimum est,

Cic. Verr. 2, 110:

apud publicanos gratiosus fuisti,

id. ib. 2, 169; 4, 38; id. Fl. 76; id. Lig. 31: Apud homines hoc impossibile est;

apud Deum autem omnia possibilia sunt,

Vulg. Matt. 19, 26; ib. Marc. 10, 27.

Transf. In designations of place,

At, near, about, around, before (esp. freq. in the post-Aug. histt.) = ad, prope, circum, ante: tibi servi multi apud mensam adstant, Naev. ap. Prisc. p. 893 P. (Com. Rel. p. 10 Rib.):

verecundari neminem apud mensam decet,

Plaut. Trin. 2, 4, 77:

Quid apud hasce aedis negotii est tibi?

id. Am. 1, 1, 194:

Quid illisce homines quaerunt apud aedis meas?

id. Most. 4, 2, 26; id. Trin. 4, 2, 25: apud ignem adsidere, Turp. ap. Non. p. 522, 26 (Com. Rel. p. 100 Rib.); Sisenn. ap. Non. p. 86, 16:

navem is fregit apud Andrum insulam,

Ter. And. 1, 3, 17:

apud Tenedum pugna illa navalis,

Cic. Arch. 21:

ut apud Salamina classem suam constituerent,

Nep. Them. 3, 4:

apud oppidum morati,

Caes. B. G. 2, 7:

agri in Hispania apud Karthaginem Novam,

Cic. Agr. 1, 5:

bellatum apud Actium,

Tac. H. 1, 1; 1, 72; 3, 76:

Pugnabant alii tardis apud Ilion armis,

Ov. R. Am. 163:

morabatur in castris apud Galgalam,

Vulg. Jos. 10, 6:

quidquid apud durae cessatum est moenia Trojae,

Verg. A. 11, 288:

apud vetustam turrem, Att., Trag. Rel. p. 189 Rib.: apud castellum consedisse,

Tac. A. 4, 25:

Vitellianos, sua quemque apud signa, componunt,

id. H. 3, 35:

apud vexillum tendentes,

id. A. 1, 17:

trepidatur apud naves,

id. H. 2, 15:

hostis est non apud Anienem, sed in urbe,

Cic. Mur. 84; id. Fam. 2, 10, 5:

quam detraxerat apud rapidum Simoenta sub Ilio alto,

Verg. A. 5, 261:

apud abunaantem amnem et rapidas undas Inachi, Att., Trag. Rel. p. 175 Rib.: apud gelidi flumina Hebri,

Verg. A. 12, 331:

octo apud Rhenum legiones,

Tac. A. 1, 3:

apud ripam Rheni,

id. ib. 2, 83:

probavi te apud Aquam Contradictionis,

Vulg. Psa. 80, 8:

repertus apud fretum Siciliae,

Tac. A. 6, 14:

propitiata Juno apud proximum mare,

id. ib. 15, 44:

apud promunturium Miseni consedit in villa,

id. ib. 6, 50:

Ut aput nivem et ferarum gelida stabula forem, for in nive etc.,

Cat. 63, 53 Mull.:

apud altaria deum pepigere,

before, Tac. A. 11, 9:

decernuntur supplicationes apud omnia pulvinaria,

id. ib. 14, 12 (cf.:

unum diem circa omnia pulvinaria supplicatio fuit,

Liv. 41, 9):

apud Caesaris effigiem procubuit,

Tac. A. 12, 17; 13, 23:

quartum apud lapidem substiterat,

id. ib. 15, 60:

laudavit ipse apud rostra (for pro rostris),

Tac. A. 16, 6; so, apud forum (cf.: ad forum under ad, I. A. 3., and in Gr. Sophocl. Trach. 371, pros mesêi agorai;

on the other hand,

id. ib. 423, en mesêi agorai; id. ib. 524, têlaugei par ochthôi): Quidam apud forum mihi vendidit, Pomp., Com. Rel. p. 250 Rib.: Ch. Qui scis? By. Apud forum modo e Davo audivi, Ter. And. 2, 1, 2; 1, 5, 18:

Capuae multa apud forum aedificia de caelo tacta,

Liv. 41, 9 (Weissenb., in foro):

quod (templum) apud forum holitorium C. Duilius struxerat,

Tac. A. 2, 49.—

At, in = in with abl. or gen. or abl. of place: CONSVLES SENATVM CONSOLVERVNT N. OCTOB. APVD AEDEM DVELONAI, S. C. de Bacch. I.; so,

ejus statuam majores apud aedem matris deum consecravisse,

Tac. A. 4, 64:

apud villam est,

Ter. Ad. 4, 1, 1; so Cic. Verr. 4, 22, 48:

Eum argentum sumpsisse apud Thebas ab danista fenore,

Plaut. Ep. 2, 2, 67:

deponere apud Solos in delubro pecuniam,

Cic. Leg. 2, 16, 40:

ut rationes apud duas civitates possim relinquere,

id. Att. 6, 7, 2: qui mense Aprili apud Baias essent, id. Fragm. B. 13, 4, 1 B. and K.;

13, 4, 4 iid.: seditio militum coepta apud Sucronem,

Liv. 28, 29:

donum apud Antium statuitur,

Tac. A. 3, 71:

bellis civilibus Maecenatem equestris ordinis cunctis apud Romam atque Italiam praeposuit,

id. ib. 6, 11:

Titus in consecrando apud Memphim bove Apide diadema gestavit,

Suet. Tit. 5:

quod Judaeam praeterveniens apud Hierosolymam non supplicasset,

id. Aug. 93:

apud Mediolanum,

Lact. Mort. Persec. 48:

eum pugionem apud Capitolium consecravit,

Tac. A. 15, 74:

Equitum Romanorum locos sedilibus plebis anteposuit apud Circum,

id. ib. 15, 32:

quae (effigies) apud theatrum Pompei locaretur,

id. ib. 3, 72:

qui (rei) apud aerarium pependissent,

Suet. Dom. 9 Roth:

cujus (scientiae) apiscendae otium apud Rhodum magistrum Thrasullum habuit,

Tac. A. 6, 20; 4, 14; so Suet. Aug. 92; Eutr. 7, 13:

ut civitati Cibyraticae apud Asiam subveniretur,

Tac. A. 4, 13; 4, 18; 16, 15:

apud Pharsaliam,

Liv. Epit. 111:

apud Palaestinam,

Eutr. 7, 13:

qui erant apud Helladam,

Vulg. 1 Macc. 8, 9. —

Of time.

With words denoting time or occasion, in, at (rare):

apud saeclum prius,

Ter. Eun. 2, 2, 15:

aliquem apud judicium persequi,

at the trial, Cic. Verr. 4, 104.—

With words designating persons, with, among, in the time of:

hostis apud majores nostros is dicebatur, quem nunc etc.,

Cic. Off. 1, 12, 36:

fecerunt hoc multi apud majores nostros,

id. Verr. 2, 118; 5, 148:

Fuit eodem ex studio vir eruditus apud patres nostros,

id. Mur. 36; id. Off. 2, 24, 85; id. Lael. 2, 6:

Apud antiquos fuit Petron quidam, Cels. praef. 3, 9: aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam (fuisse),

Tac. A. 2, 33.—

For ad with words implying motion (very rare):

APVT EVM PERVENIRE,

Inscr. Grut. 786, 5:

atque apud hunc eo vicinum,

Plaut. Mil. 2, 5, 70:

Bito apud aurificem,

Lucil. 30, 66 Mull.: apud legiones venit, Sall. Fragm. ap. Pomp. Commod. Don. p. 395 Lind.:

(naves) apud insulas longius sitas ejectae,

Tac. A. 2, 24:

qui apud Romanos de societate functus est legatione,

Vulg. 2 Macc. 4, 11.

(cf. ad, I. fin. b.)

It is sometimes placed after its subst.:

quae fiunt apud fabros, fictores, item alios apud,

Varr. L. L. 6, 78, p. 104 Mull.:

Is locus est Cumas aput,

Lucr. 6, 747 Lachm.:

montem apud Erycum,

Tac. A. 4, 43:

ripam apud Euphratis,

id. ib. 6, 31:

Misenum apud et Ravennam,

id. ib. 4, 5 (in Suet. Dom. 9 the editt. vary between aerarium apud and apud aerarium; the latter seems preferable, and is adopted by Oudend., Bremi, Baumg.-Crus., and Roth).—

It is sometimes placed between the subst. and adj.:

barbaras apud gentes,

Tac. A. 2, 88, 3, 26; 15, 60:

non modo Graecis in urbibus, sed Romana apud templa,

id. ib. 14, 14.—

Twice in Verg. it stands before the secondary adjunct of its subst.:

apud durae moenia Trojae, A. 11, 288: apud gelidi flumina Hebri,

ib. 12, 331. Apud is never found in compound words. V. more on this word in Hand, Turs. I. pp. 405-416.

sisto, stĭti (Charis. p. 220, and Diom. p. 369, give steti for both sisto and sto, confining stiti to the compounds of both. But steti, as perfect of sisto, is late jurid. Lat., and perh. dub.;

for steterant,

Verg. A. 3, 110;

steterint,

id. ib. 3, 403; Liv. 8, 32, 12, belong to stare; cf. also Gell. 2, 14, 1 sqq.; and v. Neue, Formenl. 2, 461 sq.), stătum [root stă, strengthened by reduplication; cf. histêmi], used in two general senses, I. To cause to stand, place, = colloco, pono; II. To stand, be placed, = sto.

Sistere, in gen., = collocare (in class. prose only in the partic. uses, v. A. 4. C. and D., infra).

Causative, with acc.

To place = facere ut stet; constr. with in and abl., with abl. alone, and with ad, super, etc., and acc.:

O qui me gelidis in vallibus Haemi Sistat,

Verg. G. 2, 489:

tertia lux classem Cretaeis sistet in oris,

id. A. 3, 117 (classis stat;

v. sto): inque tuo celerem litore siste gradum,

Ov. H. 13, 102 (cf. infra, III. 2. A.):

jaculum clamanti (al. clamantis) sistit in ore,

plants the dart in his face, Verg. A. 10, 323:

disponit quas in fronte manus, medio quas robore sistat,

Stat. Th. 7, 393:

(equum ligneum) sacratā sistimus arā,

Verg. A. 2, 245:

aeternis potius me pruinis siste,

Stat. Th. 4, 395: ut stata (est) lux pelago, as soon as light was set ( shone) on the sea, id. ib. 5, 476:

victima Sistitur ante aras,

Ov. M. 15, 132:

quam (suem) Aeneas ubi... sistit ad aram,

Verg. A. 8, 85:

post haec Sistitur crater,

Ov. M. 8, 669: vestigia in altero (monte) sisti (non posse), that no footprints can be placed ( made) on the other mountain, Plin. 2, 96, 98, § 211:

cohortes expeditas super caput hostium sistit,

Tac. H. 3, 77; cf. id. A. 12, 13; Stat. Th. 4, 445; Sil. 4, 612. —

To place, as the result of guidance or conveyance; hence, to convey, to send, lead, take, conduct to, = facere ut veniat; constr. with in and abl., with abl. alone, and with advv. of place: officio meo ripā sistetur in illā Haec, will be carried by me to, etc., Ov. M. 9, 109:

terrā sistēre petitā,

id. ib. 3, 635:

(vos) facili jam tramite sistam,

Verg. A. 6, 676:

ut eum in Syriā aut Aegypto sisterent orabat,

to convey him to, Tac. H. 2, 9.—So with hic (= in with abl.) or huc (= in with acc.):

hic siste patrem,

Sen. Phoen. 121:

Annam huc siste sororem,

Verg. A. 4, 634.—

To place an army in order of battle, draw up, = instruere:

aciem in litore sistit,

Verg. A. 10, 309; cf.:

sistere tertiam decimam legionem in ipso aggere jubet,

Tac. H. 3, 21.—

Se sistere = to betake one's self, to present one's self, to come (so twice in Cicero's letters):

des operam, id quod mihi affirmasti, ut te ante Kal. Jan., ubicumque erimus, sistas,

Cic. Att. 3, 25:

te vegetum nobis in Graeciā sistas,

id. ib. 10, 16, 6 (cf. infra, E.):

hic dea se primum rapido pulcherrima nisu Sistit,

Verg. A. 11, 853.—

With two acc. (cf.: praesto, reddo) = to cause to be in a certain condition, to place, etc.; often with dat. of interest (ante- and post-class., and poet.; cf.

supra, 4.): ego vos salvos sistam,

I will place you in safety, see you to a safe place, Plaut. Rud. 4, 4, 5:

omnia salva sistentur tibi,

all will be returned to you in good order, id. ib. 5, 3, 3; so,

suam rem sibi salvam sistam,

id. Poen. 5, 2, 123; cf.:

rectius tacitas tibi res sistam, quam quod dictum est mutae mulieri,

will keep your secrets, id. ib. 4, 2, 54:

neque (dotem) incolumem sistere illi, et detraxe autument,

that you deliver it entire to her, id. Trin. 3, 3, 15:

cum te reducem aetas prospera sistet,

Cat. 64, 238: tu modo servitio vacuum me siste (= praesta) superbo, set me free from, Prop. 4, 16 (3, 17), 42:

tutum patrio te limine sistam,

will see you safe home, Verg. A. 2, 620:

praedā onustos triumphantesque mecum domos reduces sistatis,

Liv. 29, 27, 3 Weissenb. ad loc.:

Pelasgis siste levem campum,

Stat. Th. 8, 328:

modo se isdem in terris victorem sisterent,

Tac. A. 2, 14:

operā tuā sistas hunc nobis sanum atque validum,

give him back to us, safe and sound, Gell. 18, 10, 7: ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28.—

Neutr, with double nom., = exsistere, to be, to become: judex extremae sistet vitaeque necisque, he will become a judge, etc., Manil. 4, 548 (dub.):

tempora quod sistant propriis parentia signis,

id. 3, 529 (dub.; al. sic stant; cf. infra, II.).—

As neuter verb, to stand, rest, be placed, lie ( poet.);

constr. like sto: ne quis mihi obstiterit obviam, nam qui obstiterit, ore sistet,

will lie on his face, Plaut. Capt. 4, 2, 13 Brix ad loc.: (nemo sit) tantā gloriā... quin cadat, quin capite sistat, will be placed or stand on his head, id. Curc. 2, 3, 8:

ibi crebro, credo, capite sistebant cadi,

id. Mil. 3, 2, 36 Lorenz (Brix, hoc illi crebro capite):

ipsum si quicquam posse in se sistere credis,

to rest upon itself, Lucr. 1, 1057:

neque posse in terrā sistere terram,

nor can the earth rest upon itself, id. 2, 603:

at conlectus aquae... qui lapides inter sistit per strata viarum,

id. 4, 415:

incerti quo fata ferant, ubi sistere detur,

to rest, to stay, Verg. A. 3, 7; cf.:

quaesitisque diu terris, ubi sistere detur,

Ov. M. 1, 307. —

As jurid. term.

In both a causative and neuter sense = to produce in court, or to appear in court after being bound over by the judge or by promise to the adversary (vadimonium); constr. either absol. or with the dat. of the adversary to whom the promise is made (alicui sisti), to appear upon somebody's demand; also, in judicio sisti. The present active is either used reflexively (se sistere = to appear), or with a transitive object (sistere aliquem = to produce in court one in whose behalf the promise has been made). The present passive, sisti, sistendus, sistitur, = to appear or to be produced. The perfect act., stiti, stitisse, rarely the perfect passive, status sum, = to have appeared, I appeared. So in all periods of the language:

cum autem in jus vocatus fuerit adversarius, ni eo die finitum fuerit negotium, vadimonium ei faciendum est, id est ut promittat se certo die sisti,

Gai. 4, 184:

fit ut Alfenus promittat, Naevio sisti Quinctium,

that Quinctius would be forthcoming upon Naevius's complaint, Cic. Quint. 21, 67; cf. id. ib. 8, 30 (v. infra, B.):

testificatur, P. Quinctium non stitisse, et se stitisse,

id. ib. 6, 25:

quin puellam sistendam promittat (= fore ut puella sistatur in judicio),

Liv. 3, 45, 3:

interrogavit quisquam, in quem diem locumque vadimonium promitti juberet, et Scipio manum ad ipsam oppidi, quod obsidebatur, arcem protendens: Perendie sese sistant illo in loco,

Gell. 7, 1, 10:

si quis quendam in judicio sisti promiserit, in eādem causā eum debet sistere,

Dig. 2, 11, 11:

si servum in eādem causā sistere promiserit, et liber factus sistatur,... non recte sistitur,

ib. 2, 9, 5:

sed si statu liberum sisti promissum sit, in eādem causā sisti videtur, quamvis liber sistatur,

ib. 2, 9, 6:

cum quis in judicio sisti promiserit, neque adjecerit poenam si status non esset,

ib. 2, 6, 4:

si quis in judicio secundum suam promissionem non stitit,

ib. 2, 11, 2, § 1; cf. ib. 2, 5, 1; 2, 8, 2; 2, 11, 2, § 3.—

Vadimonium sistere, to present one's self in court, thus keeping the solemn engagement (vadimonium) made to that effect; lit., to make the vadimonium stand, i. e. effective, opp. deserere vadimonium = not to appear, to forfeit the vadimonium. The phrase does not occur in the jurists of the Pandects, the institution of the vadimonium being abolished by Marcus Aurelius. It is found in the following three places only: quid si vadimonium capite obvoluto stitisses? Cat. ap. Gell. 2, 14, 1: ut Quinctium sisti Alfenus promitteret. Venit Romam Quinctius;

vadimonium sistit,

Cic. Quint. 8, 30:

ut nullum illa stiterit vadimonium sine Attico,

Nep. Att. 9; Gai. 4, 185; cf. diem sistere under status, P. a. infra.—

Transf., out of judicial usage, in gen., = to appear or present one's self, quasi ex vadimonio; constr. absol. or with dat. of the person entitled to demand the appearance:

ubi tu es qui me vadatus's Veneriis vadimoniis? Sisto ego tibi me, et mihi contra itidem ted ut sistas suadeo (of a lover's appointment),

Plaut. Curc. 1, 3, 5; so,

tibi amatorem illum alacrem vadimonio sistam,

produce, App. M. 9, p. 227, 14:

nam promisimus carnufici aut talentum magnum, aut hunc hodie sistere,

Plaut. Rud. 3, 4, 73:

vas factus est alter ejus sistendi, ut si ille non revertisset, moriendum esset sibi,

Cic. Off. 3, 10, 45. —

Fana sistere, acc. to Festus anciently used, either = to place ( secure and fix places for) temples in founding a city, or to place the couches in the lectisternia:

sistere fana, cum in urbe condendā dicitur, significat loca in oppido futurorum fanorum constituere: quamquam Antistius Labeo, in commentario XV. juris pontificii ait fana sistere esse lectisternia certis locis et diebus habere,

Fest. p. 267 Lind. To this usage Plaut. perh. alludes:

apud illas aedis sistendae mihi sunt sycophantiae,

the place about that house I must make the scene of my tricks, Plaut. Trin. 4, 2, 25.—

Sistere monumenta, etc., or sistere alone, to erect statues, etc. (= statuere; post-class. and rare;

mostly in Tac.): ut apud Palatium effigies eorum sisteret,

Tac. A. 15, 72:

cum Augustus sibi templum sisti non prohibuisset,

id. ib. 4 37:

at Romae tropaea de Parthis arcusque sistebantur,

id. ib. 15, 18:

monuere ut... templum iisdem vestigiis sisteretur,

id. H. 4, 53:

sistere monumenta,

Aus. Ep. 24, 55: Ast ego te... Carthaginis arce Marmoreis sistam templis (cf. histanai tina), Sil. 8, 231; v. statuo.

Sistere = to cause what is tottering or loose to stand firm, to support or fasten; and neutr., to stand firm.

Causative (rare;

perh. not in class. prose) = stabilire: sucus... mobilis (dentes) sistit,

Plin. 20, 3, 8, § 15; and trop.: hic (Marcellus) rem Romanam magno turbante tumultu Sistet (cf.: respublica stat;

v. sto),

Verg. A. 6, 858; cf.:

non ita civitatem aegram esse, ut consuetis remediis sisti posset,

Liv. 3, 20, 8 (where sisti may be impers.; v. infra, III. C.).—

Neutr., to stand firm, to last, = stare:

nec mortale genus, nec divum corpora sancta Exiguom possent horai sistere tempus,

Lucr. 1, 1016: qui rem publicam sistere negat posse, nisi ad equestrem ordinem judicia referantur, Cotta ap. Cic. Verr. 2, 3, 96, § 223.—

Neutr., to stand firm, to resist:

nec quicquam Teucros Sustentare valet telis, aut sistere contra,

Verg. A. 11, 873; so with dat. = resistere:

donec Galba, inruenti turbae neque aetate neque corpore sistens, sella levaretur,

Tac. H. 1, 35; cf. sisti = resistere, III. B. 1. f. infra.

Sistere = to stand still, and to cause to stand still.

Neutr. = stare (rare; in Varr., Tac., and the poets).

To stand still:

solstitium dictum est quod sol eo die sistere videatur,

Varr. L. L. 5, p. 53 (Bip.):

sistunt amnes,

Verg. G. 1, 479:

incurrit, errat, sistit,

Sen. Herc. Oet. 248.—

To remain, stop:

Siste! Quo praeceps ruis?

Sen. Thyest. 77; id. Oedip. 1050:

vis tu quidem istum intra locum sistere?

will you remain in that position? Tac. A. 4, 40.—

Trop., to stop, not to go any farther:

depunge, ubi sistam,

Pers. 6, 79:

nec in Hectore tracto sistere,

to stop at the dragging of Hector, Stat. Achill. 1, 7.—

To cease (dub.):

hactenus sistat nefas' pius est,

if his crime ceases here, he will be pious, Sen. Thyest. 744 (perh. act., to stop, end).—

Causative (not ante-Aug.; freq. in Tac., Plin., and the poets).

To arrest, stop, check an advancing motion.

With gradum:

plano sistit uterque gradum,

arrest their steps, Prop. 5 (4), 10, 36; Verg. A. 6, 465:

siste properantem gradum,

Sen. Herc. Fur. 772:

repente sistunt gradum,

Curt. 4, 6, 14. —With pedem, Ov. R. Am. 80.—

With fugam, to stop, stay, check, stem, arrest the flight:

fugam foedam siste,

Liv. 1, 12, 5:

si periculo suo fugam sistere posset,

id. 30, 12, 1; so Curt. 8, 14, 37; 4, 16, 2; 8, 3, 2; Tac. A. 12, 39.—

Of vehicles, horses, etc.:

esseda siste,

Prop. 2, 1, 76:

equos,

Verg. A. 12, 355:

quadrijugos,

Stat. Achill. 2, 429; so id. Th. 5, 364.—

With iter, to arrest the advance of an army, to halt:

exercitus iter sistit,

Tac. H. 3, 50.—

With bellum, to halt (cf. infra, D.):

Aquilejae sisti bellum expectarique Mucianum jubebat,

Tac. H. 3, [p. 1712] 8.—

Of living objects, in gen.

To arrest their course, make them halt:

aegre coercitam legionem Bedriaci sistit,

Tac. H. 2, 23:

festinantia sistens Fata,

staying the hurrying Fates, Stat. S. 3, 4, 24.—So, se sistere with ab, to desist from:

non prius se ab effuso cursu sistunt,

Liv. 6, 29, 3; hence, to arrest by wounding, i. e. to wound or kill:

aliquem cuspide,

Sil. 1, 382; 1, 163; so,

cervum vulnere sistere,

id. 2, 78.—

To stop a hostile attack of persons, to resist them, ward them off:

ut non sisterent modo Sabinas legiones, sed in fugam averterent,

Liv. 1, 37, 3:

ibi integrae vires sistunt invehentem se jam Samnitem,

id. 10, 14, 18:

nec sisti vis hostium poterat,

Curt. 5, 3, 11:

nec sisti poterant scandentes,

Tac. H. 3, 71; 5, 21. —

Trop., to stop the advance of prices:

pretia augeri in dies, nec mediocribus remediis sisti posse,

Tac. A. 3, 52.—

To arrest the motion of fluids.

Of water:

sistere aquam fluviis,

Verg. A. 4, 489:

amnis, siste parumper aquas,

Ov. Am. 3, 6, 2:

quae concita flumina sistunt,

id. M. 7, 154:

sistito infestum mare,

calm, Sen. Agam. 523; cf. Ov. M. 7, 200; id. H. 6, 87; Plin. 28, 8, 29, § 118.—

Of blood and secretions:

(ea) quibus sistitur sanguis parari jubet,

Tac. A. 15, 54:

sanguinem,

Plin. 20, 7, 25, § 59; 28, 18, 73, § 239; 27, 4, 5, § 18:

haemorrhoidum abundantiam,

id. 27, 4, 5, § 19:

fluctiones,

id. 20, 8, 27, § 71, 34, 10, 23, § 105; 35, 17, 57, § 195:

nomas,

id. 30, 13, 39, § 116; 24, 16, 94, § 151:

mensis,

id. 23, 6, 60, § 112:

vomitiones,

id. 20, 20, 81, § 213:

alvum bubus,

id. 18, 16, 42, § 143:

alvum,

stop the bowels, id. 23, 6, 60, § 113; 22, 25, 59, § 126; 20, 5, 18, § 37:

ventrem,

id. 20, 23, 96, § 256; Mart. 13, 116.—

To arrest the motion of life, make rigid:

ille oculos sistit,

Stat. Th. 2, 539.—

To end, put an end to (= finem facere alicui rei); pass., to cease:

querelas,

Ov. M. 7, 711:

fletus,

id. ib. 14, 835:

lacrimas,

id. F. 1, 367; 480; 6, 154:

minas,

id. Tr. 1, 2, 60:

opus,

id. H. 16 (17), 266; id. M. 3, 153:

labores,

id. ib. 5, 490:

furorem,

Stat. Th. 5, 663:

furialem impetum,

Sen. Med. 157; id. Agam. 203:

pace tamen sisti bellum placet,

Ov. M. 14, 803:

antequam summa dies spectacula sistat,

id. F. 4, 387:

sitim sistere,

to allay, id. P. 3, 1, 18:

nec primo in limine sistit conatus scelerum,

suppresses, Stat. S. 5, 2, 86:

ruinas,

to stop destruction, Plin. Pan. 50, 4:

ventum,

to ward off, turn the wind, id. Ep. 2, 17, 17;

(motus terrae) non ante quadraginta dies sistuntur, = desinunt,

Plin. 2, 82, 84, § 198.—

Sistere with intra = to confine, keep within:

transgresso jam Alpes Caecina, quem sisti intra Gallias posse speraverant,

Tac. H. 2, 11:

dum populatio lucem intra sisteretur,

provided the raids were confined to day-time, id. A. 4, 48. —

Impers. and trop., to arrest or avoid an impending misfortune, or to stand, i. e. to endure; generally in the form sisti non potest (more rarely: sisti potest) = it cannot be endured, a disaster cannot be avoided or met (once in Plaut.; freq. in Liv.; sometimes in Tac.; cf., in gen., Brix ad Plaut. Trin. 720; Drak. ad Liv. 3, 16, 4; Weissenb. ad Liv. 2, 29, 8; Gronov. ad Liv. 4, 12, 6; Beneke ad Just. 11, 1, 6).

Without a subject, res or a noun of general import being understood:

quid ego nunc agam, nisi ut clipeum ad dorsum accommodem, etc.? Non sisti potest,

it is intolerable, Plaut. Trin. 3, 2, 94:

totam plebem aere alieno demersam esse, nec sisti posse nisi omnibus consulatur,

Liv. 2, 29, 8:

si domestica seditio adiciatur, sisti non posse,

the situation will be desperate, id. 45, 19, 3:

si quem similem priore anno dedissent, non potuisse sisti,

id. 3, 9, 8:

vixque concordiā sisti videbatur,

that the crisis could scarcely be met, even by harmonious action, id. 3, 16, 4:

qualicunque urbis statu, manente disciplinā militari sisti potuisse,

these evils were endurable, id. 2, 44, 10: exercitum gravi morbo affectari, nec sisti potuisse ni, etc., it would have ended in disaster, if not, etc., id. 29, 10, 1:

qui omnes populi si pariter deficiant, sisti nullo modo posse,

Just. 11, 1, 6 Gronov. ad loc.; cf. Liv. 3, 20, 8 supra, II. A. 1.— Rarely with a subject-clause understood: nec jam sisti poterat, and it was no longer tolerable, i. e. that Nero should disgrace himself, etc., Tac. A. 14, 14.—

Rarely with quin, to prevent etc. (pregn., implying also the stopping of something; cf.

supra, III. B. 1.): neque sisti potuit quin et palatium et domus et cuncta circum haurirentur (igni),

Tac. A. 15, 39.—Hence, stătus, a, um, P. a., as attribute of nouns, occurs in several conventional phrases, as relics of archaic usage.

Status (condictusve) dies cum hoste, in the XII. Tables, = a day of trial fixed by the judge or agreed upon with the adversary;

esp., a peregrinus (= hostis),

Cic. Off. 1, 12, 37. It presupposes a phrase, diem sistere, prob.=vadimonium sistere (v. supra, I. C. 2.). Such an appointment was an excuse from the most important public duties, even for soldiers from joining the army, Cinc. ap. Gell. 16, 4, 4.—

Hence, transf.: si status condictus cum hoste intercedit dies, tamen est eundum quo imperant,

i. e. under all circumstances we must go, Plaut. Curc. 1, 1, 5.—

In certain phrases, appointed, fixed, regular (cf. statutus, with which it is often confounded in MSS.):

status dies: tres in anno statos dies habere quibus, etc.,

Liv. 39, 13, 8:

stato loco statisque diebus,

id. 42, 32, 2; so id. 5, 52, 2; 27, 23 fin.:

stato lustri die,

Sen. Troad. 781:

status sacrificii dies,

Flor. 1, 3, 16:

statum tempus, statā vice, etc.: lunae defectio statis temporibus fit,

Liv. 44, 37 init.; so id. 28, 6, 10:

stato tempore,

Tac. A. 12, 13; id. H. 4, 81; Plin. 11, 37, 65, § 173:

stata tempora (partus),

Stat. Achill. 2, 673:

adeo in illā plagā mundus statas vices temporum mutat,

Curt. 8, 19, 13; so id. 9, 9, 9; 5, 1, 23; so, feriae, etc.: feriae statae appellabantur quod certo statutoque die observarentur, Paul. ex Fest. p. 69 Lind.:

stata quinquennia,

Stat. S. 5, 3, 113:

stata sacra or sacrificia: stata sacrificia sunt quae certis diebus fieri debent,

Fest. p. 264 Lind.:

proficiscuntur Aeniam ad statum sacrificium,

Liv. 40, 4, 9; 23, 35, 3; 5, 46, 2; 39, 13, 8; Cic. Mil. 17, 45:

solemne et statum sacrificium (al. statutum),

id. Tusc. 1, 47, 113; so Liv. 23, 35, 3:

stata sacra,

Ov. F. 2, 528; Stat. Th. 1, 666:

stata foedera,

id. ib. 11, 380:

status flatus,

Sen. Ben. 4, 28:

stati cursus siderum,

Plin. 18, 29, 69, § 291 (different: statae stellae = fixed stars, Censor. D. N. 8, belonging to II. 2. supra): statae febres, intermittent fevers, returning regularly, Plin. 28, 27, 28, § 107.—

Moderate, average, normal:

inter enim pulcherrimam feminam et deformissimam media forma quaedam est, quae et a nimio pulcritudinis periculo et a summo deformitatis odio vacat, qualis a Q. Ennio perquam eleganti vocabulo stata dicitur...Ennius autem eas fere feminas ait incolumi pudicitia esse quae statā formā forent,

Gell. 5, 11, 12 -14 (v. Enn. Trag. p. 133 Vahl.).

sānus, a, um (sanun', for sanusne, Plaut. Bacch. 3, 6, 37; id. Men. 5, 2, 66; id. Mere. 2, 2, 21; 2, 4, 21; id. Rud. 3, 2, 19; id. Truc. 2, 4, 13; cf.

sanan',

id. Am. 3, 2, 48; id. Cure. 5, 2, 54; id. Cist. 4, 1, 14; id. Ep. 5, 1, 42; id. Men. 2, 3, 43;

and sanin',

id. Ps. 4, 7, 83), adj. [kindr. with SA, sôs], sound, whole, healthy, physically or mentally (cf.: integer, incolumis, sospes, salvus).

Lit., sound in body, whole, healthy, well:

pars corporis,

Cic. Sest. 65, 135:

sensus si sani sunt et valentes,

id. Ac. 2, 7, 19:

sanis modo et integris sensibus,

id. ib. 2, 25, 90:

corpora sana,

Quint. 8, prooem. §

19: ut alimenta sanis corporibus agri cultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels. praef. 1: homo,

id. ib. 1, 1:

sanum recteque valentem,

Hor. Ep. 1, 16, 21:

domi meae eccam salvam et sanam,

Plaut. Ep. 4, 1, 36:

sana et salva amica,

id. Merc. 5, 2, 48 (cf. infra, B. and II. A.):

sanus ac robustus,

Quint. 2, 10, 6:

si noles sanus, curres hydropicus,

Hor. Ep. 1, 2, 34:

sanus utrisque Auribus atque oculis,

id. S. 2, 3, 284:

ulcera sana facere,

Cato, R. R. 157, 3; cf.:

aliquem sanum facere... sanus fieri,

id. ib. 157, 8:

si eo medicamento sanus factus sit,

Cic. Off. 3, 24, 92.— Poet.:

volnera ad sanum nunc coiere mea (for ad sanitatem),

are healed, Prop. 3 (4), 24, 18.— Comp.:

aegrotare malim quam esse tuā salute sanior,

Plaut. Truc. 2, 2, 5.— Sup.:

interim licet negotia agere, ambulare, etc.... perinde atque sanissimo,

Cels. 7, 4, 4.—

Transf., sound, safe, whole, etc. (very rare): Ac. Salvast, navis, ne time. Ch. Quid alia armamenta? Ac. Salva et sana sunt, Plaut. Merc. 1, 2, 62:

sana et salva res publica,

Cic. Fam. 12, 23, 3:

civitas,

Liv. 3, 17:

nare sagaci Aëra non sanum sentire,

i. e. tainted, Luc. 7, 830.—

Trop.

Sound in mind, in one's right mind, rational, sane, sober, discreet, etc.:

eos sanos intellegi necesse est, quorum mens motu quasi morbi perturbata nullo sit: qui contra affecti sunt, hos insanos appellari necesse est,

Cic. Tusc. 3,5,11: Am. Delirat uxor. Al. Equidem ecastor sana et salva sum, Plaut. Am. 2, 2, 98: Am. Haec sola sanam mentem gestat meorum familiarium. Br. Immo omnes sani sunt profecto. Am. At me uxor insanum facit Suis foedis factis, id. ib. 5, 1, 31 sqq.; cf. Cic. Off. 3, 25, 95:

quam ego postquam inspexi non ita amo, ut sani solent Homines, sed eodem pacto ut insani solent,

Plaut. Merc. 2, 1, 38:

sanus non est ex amore illius (shortly after: insanior ex amore),

id. ib. 2, 3, 106:

si sis sanus aut sapias satis... nisi sis stultior stultissimo,

id. Am. 3, 2, 23; cf.

(opp. insipiens),

id. Bacch. 4, 3, 14:

hic homo sanus non est,

is out of his senses, is insane, id. Am. 1, 1, 246; id. Merc. 5, 2, 110; id. Men. 1, 3, 15; 2, 2, 39 et saep.; cf.: En. Sanun' es? Ch. Pol sanus si sim, non te medicum mihi expetam, id. Merc. 2, 4, 21; so, sanun' es? sanan' es? sanin' estis? v. the passages cited init.:

satin' sanus es?

are you in your senses? Ter. Heaut. 4, 3, 29 (opp. sobrius); 5, 2, 33; id. And. 4, 4, 10; id. Ad. 5, 8, 14; id. Phorm. 5, 3, 19.—With gen.: satin' tu sanus mentis aut animi tui, Qui conditionem hanc repudies? Plaut. Trin. 2, 4, 53:

vix sanae mentis estis,

Liv. 32, 21:

mentis bene sanae,

Hor. S. 1, 9, 44:

mentis sanae vix compos,

Ov. M. 8, 35; so, sanae mentis, Tib. ap. Suet. Tib. 67:

ego illum male sanum semper putavi,

a man of not very sound mind, Cic. Att. 9, 15, 5:

male sana (Dido),

i. e. raving, Verg. A. 4, 8:

male sani poëtae,

i. e. inspired, Hor. Ep. 1, 19, 4; cf. Ov. M. 3, 474:

excludit sanos Helicone poëtas,

calculating, sober, Hor. A. P. 296:

bene sanus Ac non incautus,

very prudent, discreet, id. S. 1, 3, 61:

praecipue sanus,

id. Ep. 1, 1, 108:

rem publicam capessere hominem bene sanum non oportere,

Cic. Sest. 10, 23:

sani ut cretā an carbone notati?

id. ib. 2, 3, 246:

pro sano loqueris, cum me appellas nomine,

like a rational being, rationally, Plaut. Men. 2, 2, 24; so,

pro sano,

id. ib. 5, 5, 42; cf.: nihil hunc se absente pro sano facturum arbitratus, qui, etc., * Caes. B. G. 5, 7:

adeo incredibilis visa res, ut non pro vano modo, sed vix pro sano nuncius audiretur,

Liv. 39, 49: quem in locum nemo sanus hostis subiturus esset, Auct. B. Alex. 74 fin.:

solve senescentem sanus equum,

Hor. Ep. 1, 1, 8 et saep.:

tumultu etiam sanos consternante animos,

discreet, well-disposed, Liv. 8, 27:

sensus,

Verg. E. 8, 66:

mores,

Dig. 27, 10, 1.—With ab: ego sanus ab illis (vitiis), sound as respects them, i. e. free from, unaffected by them, etc., Hor. S. 1, 4, 129.— Comp.:

qui sanior, ac si, etc.,

Hor. S. 2, 3, 241; 2, 3, 275.— Sup.:

quisquam sanissimus tam certa putat, quae videt, quam? etc.,

Cic. Ac. 2, 28, 89 init.:

confluentibus ad eum (Sullam) optimo quoque et sanissimo,

Vell. 2, 25, 2.—

Of style, sound, correct, sensible, sober, chaste:

qui rectum dicendi genus sequi volunt, alii pressa demum et tenuia et quae minimum ab usu cottidiano recedant, sana et vere Attica putant, etc.,

Quint. 10, 1, 44:

nihil erat in ejus oratione, nisi sincerum, nihil nisi siccum atque sanum,

Cic. Brut. 55, 202; cf.:

Attici oratores sani et sicci,

id. Opt. Gen. 3, 8; and:

Rhodii (oratores) saniores et Atticorum similiores,

id. Brut. 13, 51:

orator rectus et sanus,

Plin. Ep. 9, 26, 1; Vulg. 2 Tim. 4, 3; id. Tit. 2, 8; cf.:

sana ratio,

Val. Max. 9, 13, 3; Aug. Civ. Dei, 1, 22, 2.—Hence, advv., in two forms, saniter (ante-class.) and sane (class.).

sānĭter, rationally, Afran. ap. Non. 515, 22.—

sānē.

(Acc. to I.) Soundly, healthily, well: sane sarteque, Porphyrio ap. Charis. p. 195 fin.; 196 init. P.—

(Acc. to II.) Soberly, sensibly, reasonably, discreetly (very rare;

not in Cic.): bonum est, pauxillum amare sane, insane non bonum est,

Plaut. Curc. 1, 3, 20:

sane sapio et sentio,

I am in full possession of my reason and senses, id. Am. 1, 1, 292:

non ego sanius Bacchabor Edonis (with furere),

Hor. C. 2, 7, 26:

dixit sanius,

Sen. Contr. 5, 34 fin. —

In gen., like valde (i. e. valide), an intensive particle, well, indeed, doubtless, by all means, truly, certainly, of course, forsooth, right, very, etc. (freq. and class.):

sane sapis et consilium placet,

Plaut. Ps. 2, 2, 67 sq.; so,

sapis sane,

id. Cas. 3, 6, 25:

sapit,

id. Men. 5, 2, 39:

sane haud quicquam'st, magis quod cupiam,

id. Curc. 1, 3, 15; 2, 3, 43:

sane ego illum metuo,

id. Men. 5, 2, 108:

cum illā sane congruost sermo tibi,

id. Mil. 4, 3, 23:

sane ego sum amicus nostris aedibus,

id. As. 2, 3, 7:

dabant hae feriae tibi opportunam sane facultatem ad explicandas tuas litteras,

Cic. Rep. 1, 9, 14:

odiosum sane genus hominum officia exprobrantium,

id. Lael. 20, 71; id. Quint. 3, 11:

humilem sane relinquunt ortum amicitiae,

id. Lael. 9, 29; cf.:

tenui sane muro dissepiunt,

id. Rep. 4, 4, 4:

judicare difficile est sane,

id. Lael. 17, 62:

explicat orationem sane longam et verbis valde bonis,

id. Agr. 2, 5, 13:

(narratio) res sane difficilis,

id. de Or. 2, 66, 264:

sane grandes libros,

id. Rep. 3, 8, 12:

cui sane magna est in mento cicatrix,

Auct. Her. 4, 49, 63:

Herennium quendam, sane hominem nequam atque egentem, coepisse, etc.,

Cic. Att. 1, 19, 5:

Paulus mihi de re publicā alia quaedam sane pessima,

id. Att. 14, 7, 1:

sane murteta relinqui,

Hor. Ep. 1, 15, 5:

id sane est invisum duobus,

id. ib. 2, 2, 64:

bonus sane vicinus,

id. ib. 2, 2, 132:

sane populus numerabilis,

id. A. P. 206.— In replies: Mi. Te moneri numne vis? Ha. Sane volo, by all means, surely, to be sure, certainly, Plaut. Poen. 5, 2, 119; so,

sane volo,

id. Cas. 2, 3, 55; id. Rud. 5, 3, 51; Ter. Heaut. 4, 8, 31: Ch. Estne, ut fertur, forma? Pa. Sane, id. Eun. 2, 3, 69; 4, 7, 15:

sane hoc multo propius ibis,

id. Ad. 4, 2, 41. Th. Quid taces? Ph. Sane quia vero hae mihi patent semper fores, id. Eun. 1, 2, 9; id. And. 1, 2, 24: C. F. Visne igitur, etc. C. P. Sane placet, Cic. Part. Or. 1, 2:

sane et libenter quidem,

id. Rep. 2, 38, 64.—Ironically:

quam sane magni referat,

Plaut. Mil. 3, 3, 9; cf.: sane legem Juliam timeo, Ner. ap. Suet. Ner. 33 med.:

beneficium magnum sane dedit!

Phaedr. 3, 15, 12.—

With other adverbs: esse aedificatas has sane bene,

right well, very well, Plaut. Most. 3, 2, 74:

res rustica sane bene culta,

Cic. Quint. 3, 12; Ter. Hec. 1, 2, 103:

bene sane, as an answer,

very well, id. And. 5, 2, 7; id. Ad. 4, 2, 47:

recte sane,

id. Eun. 5, 5, 11; id. Heaut. 3, 2, 27; 3, 3, 20; id. Ad. 3, 3, 63; id. Phorm. 5, 8, 10:

sane commode,

Plaut. Poen. 1, 2, 72:

sapienter sane,

id. Pers. 3, 3, 42 et saep.:

scite hercle sane,

id. Trin. 3, 3, 53:

sane hercle,

Ter. Eun. 3, 5, 59; id. Hec. 3, 5, 9; id. Phorm. 3, 3, 9:

sane quidem,

id. And. 1, 2, 24:

sane quidem hercle,

Cic. Leg. 2, 4, 8:

sane pol,

Ter. And. 1, 4, 2.—Sane quam, how very, i. e. very much indeed, uncommonly, exceedingly (cf.:

admodum quam and valde quam): conclusa est a te tam magna lex sane quam brevi,

Cic. Leg. 2, 10, 23:

quod de Pompeio Caninius agit, sane quam refrixit,

id. Q. Fr. 2, 4 (6), 5; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 2; 8, 4, 2; Brut. ib. 11, 13, 4 (shortly before: suos valde quam paucos habet); Sulp. ib. 4, 5, 1.—With negatives:

haud sane diu est,

not very long since, Plaut. Merc. 3, 1, 44:

edepol commissatorem haud sane commodum,

Ter. Ad. 5, 2, 8:

haud sane intellego, quidnam sit, etc.,

Cic. Off. 2, 2, 5; Sall. C. 37, 9; 53, 5; id. Rep. Ord. 2, 11; Cic. Sen. 1, 3; Curt. 3, 1, 14:

agellus non sane major jugero uno,

Varr. R. R. 3, 16, 10:

cum his temporibus non sane in senatum ventitarem,

Cic. Fam. 13, 77, 1:

non sane mirabile hoc quidem,

id. Div. 2, 31, 67:

non ita sane vetus,

id. Brut. 10, 41:

non sane credere,

Hor. Ep. 1, 7, 61:

nihil sane esset, quod, etc.,

absolutely nothing, nothing at all, Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 7; so,

nihil sane,

id. de Or. 2, 1, 5; Sall. C. 16, 5; Hor. S. 2, 3, 138; id. Ep. 2, 1, 206 al.—

In restrictive concessions, to be sure, indeed, certainly, however: sane bonum, ut dixi, rei publicae genus, Cic.Rep. 2, 26, 48; cf.:

hoc sane frequentissimum est... sed, etc.,

Quint. 4, 2, 130:

negant quemquam esse virum bonum nisi sapientem. Sit ita sane, sed, etc.,

Cic. Lael. 5, 18; cf. id. Rep. 1, 19, 32:

haec si vobis non probamus, sint falsa sane,

id. Ac. 2, 32, 105:

sint sane, quoniam ita mores se habent, liberales,

Sall. C. 52, 12; id. J. 31, 8:

sit hoc sane leve,

Cic. Sest. 54, 115:

sed fruatur sane hoc solacio,

id. Prov. Cons. 7, 16; Ov. H. 17, 13; Curt. 5, 1, 6:

repetita narratio sane res declamatoria magis quam forensis,

Quint. 4, 2, 128:

poëtis permittamus sane ejusmodi exempla,

id. 8, 3, 73:

non sane recepto in usum nomine,

not indeed, id. 5, 11, 20; cf. id. 7, 1, 41.—

With imperatives in colloq. lang. likewise concessive, like the English then, pray then, if you will:

ubi ego Sosia nolim esse, tu esto sane Sosia,

Plaut. Am. 1, 1, 283: Al. Num quid vis, quin abeam jam intro? Ju. I sane, id. ib. 3, 3, 16:

abi tu sane superior,

id. Stich. 5, 4, 14:

i sane,

id. As. 3, 3, 86; id. Aul. 2, 5, 7; id. Ep. 1, 1, 73; id. Pers. 4, 4, 25; 4, 4, 55; id. Rud. 2, 3, 55; Ter. Ad. 4, 2, 48:

ite sane,

Plaut. Aul. 3, 3, 3:

abi sane,

id. Am. 1, 1, 197; id. Rud. 3, 6, 17; id. Stich. 1, 3, 107; Ter. Heaut. 3, 3, 27:

sequere sane,

Plaut. Merc. 3, 1, 2:

age sane,

id. Men. 1, 2, 44; id. Ps. 5, 2, 27:

da sane,

id. Merc. 4, 1, 11:

dato sane,

id. Stich. 4, 1, 47:

cedo sane,

id. Pers. 4, 3, 30; 5, 1, 20; Ter. Heaut. 4, 7, 4:

nosce sane,

Plaut. As. 2, 4, 58:

age sane, omnes,

Liv. 1, 57, 8.